مقیاس های اسلامی برای دعوت خویش

اسلام در ابتدای دعوت خویش معیارهای خویش را اعلام داشت، زیرا زمانی که اسلام ظهور کرد در میان اعراب مسئله خویشاوندی و تفاخر به قبیله و نژاد به شدت رواج داشت. اعراب به اقوام و عشایر خویش تفاخر می کردند.
اما اسلام نه تنها به این احساسات تعصب آمیز توجهی نکرد، بلکه با شدت با آنان مبارزه کرد و با صراحت فرمود: «یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان اکرمکم عندالله اتقیکم ؛ ای مردم ما همه شما را از یک مرد و یک زن آفریدیم و شما را گروهها و قبیله ها قرار دادیم تا به این وسیله یکدیگر را بشناسید، گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست.» (حجرات/ 13)
این آیه و طرز رفتار رسول اکرم (ص) با غیر اعراب راه اسلام را کاملا مشخص کرد. به اعتراف همه مورخین حضرت رسول اکرم (ص) در مواقع بسیار این جمله را تذکر می دادند: «ایها الناس کلکم لآدم و آدم من تراب لافضل دعوتی علی عجمی الا بالتقوی؛ همه شما فرزندان آدم هستید و آدم از خاک آفریده شده است، و عرب نمی تواند بر غیر عرب دعوی برتری کند مگر به پرهیزگاری.» (تحف العقول/ صفحه 34)
در جای دیگر حضرت افتخار به اقوام گذشته را اینگونه توصیف می کند: «لیدعن رجال فخرهم باقوامانما هم فحم من فحم جهنم او لیکونن اهون علی الله من الجعلان التی تدفع بانفها النتن؛ آنانکه به قومیت خود افتخار می کنند. این کار را رها کنند و بدانند که آن مایه های افتخار، جز زغال جهنم نیستند و اگر آنان دست از این کار نکشند نزد خدا از جعل هائی که کثافت را با بینی خود حمل کنند، پیشتر خواهند کرد.» (سنن ابی داود ج2)
در جای دیگر فرمودند: «الا ان العربیة لیست باب والد ولکنها لسان ناطق فمن قصر به عمله لم یبلغ به حسبه؛ عربیت پدر کسی به شمار نمی رود و تنها زبان گویایی است، آنکه عملش نتواند او را به جایی برساند حسب و نسبش هم او را به جایی نخواهد رساند.» (سنن ابی داود ج2)
از شواهد دیگر مبنی بر دعوت جهانی اسلام و ضد قومی و نژادی بودن این دعوت نهضت های ضد قومی اقوام تحت سلطه امویان و سیاست ضد اسلامی آنها بود زیرا آنها عنصر عربیت را پیش کشیدند و آتش تعصبات قومی و نژادی را برافروختند.
از جمله این نهضت ها «نهضت شعوبیه» بود که خود را یک نهضت ضد تعصب عربی و طرفدار اصول اسلامی می دانست و حتی خود را «اهل تسویه» یعنی طرفدار تسویه می نامیدند.

تأکیدات پیامبر اکرم بر نفی تعصبات قومی و نژادی
تأکیدات رسول اکرم (ص) درباره بی اساس بودن تعصبات قومی و نژادی، اثر عمیقی در قلوب مسلمانان بالاخص مسلمانان غیر عرب گذاشت.
به همین دلیل همیشه مسلمانان (اعم از عرب و غیرعرب) اسلام را از خود می دانستند نه بیگانه و اجنبی و به همین جهت مظالم و تعصبات نژادی و تبعیضات خلفای اموی نتوانست مسلمانان غیر عرب را به اسلام بدبین کند، همه می دانستند حساب اسلام از کارهای خلفا جداست و اعتراض آنها بر دستگاه خلافت همیشه بر این اساس بود که چرا به قوانین اسلامی عمل نمی شود.
پس معلوم شد که مقیاس های اسلامی کلی، عمومی و انسانی است نه قومی، نژادی و ملی.
اسلام به هیچ وجه خود را در محدوده تعصبات ملی و قومی و نژادی محصور نکرد بلکه با آنها مبارزه کرده است و گرایش ملت های غیر عرب به اسلام و پذیرش آن و میل بر دعوت همگانی بر این دین می باشد.