نحوه سرکوبی مزدکیان و ظهور نهضت سیاه جامگان

می گویند مزدک و اتباعش طرفدار پسر دیگر قباد به نام "کاوس" بودند و می خواستند علی رغم تصمیمات قباد به وسیله توطئه و تحریک، او را که مزدکی بود بر تخت ایران جای دهند و خسرو انوشیروان را محروم کنند. این بود که نقشه ای وسیع برای قلع و قمع آنان کشیده شد. کریستن سن در کتاب "ایران در زمان ساسانیان" می گوید: "دولتیان طریقه ای را که بارها تجربه شده بود پیش گرفتند: انجمنی از روحانیان دعوت کردند و اندرزگر مزدکیان را با سایر رؤسای فرقه به آنجا خواندند و گروهی عظیم از آن طایفه را دعوت و جلب کردند تا در مجلس مباحثه رسمی حاضر باشند. کواذ (قباد) شخصا مجلس را اداره می کرد، اما خسرو که به ولایت عهدی معین شده بود و حقوق خود را دستخوش توطئه و دسته بندی مزدکیان و کاوس می دید، تمام همت و همگی جهد خود را مصروف داشت تا کار طوری به پایان رسد که ضربتی هولناک و قطعی به فرقه مزدکی وارد آید. پس چند تن از مجادلین و مباحثین کار افتاده و آزموده را از میان موبدان پیش آورد... "موبد موبدان"، "گلونازس" و "بازانس" اسقف مسیحیان ایران که در این پیشامد با زردشتیان همداستان شده بودند در انجمن حضور داشتند. بازانس مورد توجه خاص کواذ (قباد) بود، زیرا که از طبابت سر رشته داشت. طبعا مدافعین کیش مزدکی مجاب و مغلوب شدند و در این اثنا افواج مسلحی که پاسبان میدان مخصوص مزدکیان بودند تیغ در کف بر سر آن طایفه ریختند، اندرزگر (که ظاهرا خود مزدک بود) به هلاکت رسید. عده حقیقی مزدکیان که در این دام مقتول شدند معلوم نیست.
اعدادی که مورخان ایران و عرب آورده اند مبنای صحیح ندارد، ولی ظاهرا همه روسا در این مکان عرضه هلاک شدند. چنان که پس از این واقعه که حکم کشتار عموم مزدکیان صادر شد افراد این فرقه چون رئیس مطاع نداشتند پراکنده گشتند و در مقابل دشمنان خود ایستادگی نیافتند، همه مضمحل شدند، دارایی آنها ضبط و کتب دینی سوخته شد... از این وقت به بعد مزدکیه حکم فرقه سری پیدا کرد و به این صورت حیات خود را دوام داد و بعد از ساسانیان هم در عهد اسلام بارها خودنمایی کرد." (ایران در زمان ساسانیان، ص 384-386)

ظهور نهضت سیاه جامگان
در زمان خلفای جور اموی و عباسی که روش قیصری و کسرایی را احیا کردند بار دیگر زمینه برای مزدکی گری فراهم شد، ولی توجه توده مردم که حساب اسلام را از حساب خلفا جدا می کردند و معتقد بودند اسلام را باید از شر خلفای جور نجات داد مجالی به مزدکی گری نداد. از این رو می بینیم که مثلا در اواخر عهد امویان در شوال سال 129 هجری قمری اولین روزی که سیاه جامگان ایرانی نهضت خویش را در "سفیدنج" از نواحی مرو رسما اعلام کردند و پرچم خویش را بر افراشتند، بر پرچم آنها آیه 39 سوره حج به چشم می خورد: «اذن للذین یقاتلون بانهم ظلموا و ان الله علی نصرهم لقدیر»؛ «رخصت (جنگ با دشمنان) به جنگجویان اسلام داده شد زیرا آنها از دشمن ستم کشیدند و همانا خدا بر یاری آنها قادر است.» در آن روز که روز عید فطر بود، سلیمان بن کثیر که یک تن از رهبران نهضت جدید بود، به دستور ابومسلم خراسانی به اقامه نماز عید فطر و ایراد خطبه پرداخت و انقلاب علیه دستگاه خلافت اموی را در خطبه نماز عید اعلام کرد.