نظریه گرایش دوگونه انسان ها به حق و باطل

نظریه دیگری به این شکل مطرح شده که انسان ها در صحنه جامعه، برخی طرفدار حق و عده ای به دنبال باطل هستند. فرشته، به خیر، الهام و شیطان به شر وسوسه می کند. پس انسان ها دو گونه می شوند: عده ای که راه حق و خیر را می روند، راه ایمان و انبیاء را می روند و بعضی دیگر که راه شیطان را می پیمایند و به دعوت انبیاء کفر و نفاق می ورزند. به قول مولوی:
دو علم افراشت: اسپید و سیاه *** آن یکی آدم، دگر ابلیس راه
یک پرچم سپید و یک پرچم سیاه، یک پرچم هدایت و یک پرچم ضلالت، یک پرچم نور و یک پرچم ظلمت در نتیجه جامعه ممزوجی است از خیر و شر و حق و باطل، چون انسان ممزوجی است از خیر و شر این نزاع و درگیری حق و باطل همیشه در صحنه وجود فرد و در صحنه اجتماع حکم فرماست. حال غلبه با کدام است، بحث دیگری است البته ما معتقدیم که غلبه نهایی با حق و حقیقت است، عدل بر ظلم غلبه خواهد کرد و خیر بر شر پیروز خواهد شد، نور بر ظلمت غلبه خواهد کرد و دین بر کفر پیروز خواهد شد «هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشرکون»؛ «او کسی است که رسول خدا را با هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر هرچه دین است پیروز گرداند، هرچند مشرکان خوش ندارند.» (توبه/33)
«وعد الله الذین آمنوا منکم و عملوا الصالحات لیستخلفنهم فی الارض کما استخلف الذین من قبلهم و لیمکنن لهم دینهم الذی ارتضی لهم و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا یعبدوننی لا یشرکون بی شیئا»؛ «خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند، وعده داده است که حتما آنها را در زمین جانشین کند، چنان که اسلافشان را جانشین کرد و دینشان را که برایشان پسندیده، برای آنان استقرار بخشد و خوفشان را به ایمنی بدل سازد، آنان مرا عبادت می کنند و چیزی را با من شریک نمی سازند.» (نور/55)