نظریه فطری بودن دین

در مورد فطری بودن دین دانشمندان زیادی نظر داده ‏اند. یکی از آنها روانشناس بسیار معروف جهانی و شاگرد فروید است. او می‏گفت‏ اینکه آقای فروید می‏ گوید دین از نهاد ناخودآگاه بشر تراوش می‏ کند درست‏ است. ولی اینکه او خیال می‏ کند عناصر روان ناخودآگاه بشر منحصر به‏ تمایلات جنسی‏ای که به شعور باطن گریخته ‏اند می‏ باشد بی‏ اساس است. انسان یک‏ روان ناخودآگاه فطری و طبیعی دارد.
روان ناخودآگاه بشر بر خلاف ادعای‏ فروید، صرفا انباری که از شعور ظاهر در آن چیزهایی ریخته شده و پر شده‏ باشد نیست، به عبارت دیگر شعور باطن هرگز به صورت یک ظرف خالی که فقط از شعور ظاهر چیزی بگریزد و آنجا رفته و آن را پر کند نیست، او می‏ گفت: فروید به قضیه روان ناخودآگاه خوب پی برده بود، اما بعدا به اشتباه خیال کرد که روان ناخودآگاه فقط از عناصر مطرود از شعور ظاهر تشکیل می‏ گردد.
خیر، روان ناخود آگاه جزء سرشت بشر است، عناصر رانده‏ شده می ‏روند آنجا و به آن ملحق می ‏شوند، دین جزء اموری است که در روان‏ ناخود آگاه بشر به طور فطری و طبیعی وجود دارد.
روانشناس و فیلسوف معروف امریکایی ویلیام جیمز کتابی نوشته که خیال‏ می‏ کنم به نام "دین و روان" چاپ شده. ویلیام جیمز روان شناسی تجربی را به سبک مخصوص خود ابداع کرده است و روی مسائل روانی‏ مذهبی سال ها مطالعه کرده، سال ها افراد را، بیماران را و غیر بیماران را مورد تجربه و آزمایش قرار داده و روی ایشان مطالعه کرده است. این شخص‏ در کتاب خود می ‏گوید: «درست است که سرچشمه بسیاری از امیال درونی ما امور مادی طبیعی است، ولی بسیاری از آنها هم از دنیایی ماورای این دنیا سرچشمه می‏ گیرد.»
او همچنین می‏ گوید: «دلیل اینکه اصولا بسیاری از کارهای‏ بشر با حساب های مادی جور در نمی آید همین است. می‏ گوید: من در هر امر "مذهبی" همیشه نوعی وقار و صمیمیت، وجد و لطف، محبت و ایثار می ‏بینم، حالات روانی مذهبی خواصی دارد که آن خواص با هیچ حالت از حالات بشر تطبیق نمی‏ کند. می‏ گوید به همان دلیل که یک سلسله غرایز مادی ما را با این دنیا پیوند می‏ دهد، غرایز معنوی هم ما را با دنیای دیگر پیوند می‏دهد.» این مرد تعبیرات عجیبی دارد. گاهی می ‏گوید این فلسفه‏ هایی که بشر به وجود آورده، یعنی فلسفه‏ های ماورای طبیعی به منزله ترجمه هائیست که انسان از زبان دیگری‏ انجام داده باشد، یعنی این هایی را که بشر خیال می‏کند در مسائل ماورای‏ طبیعت با فکر و عقل خود بدان رسیده اینها در واقع ندای دل خود اوست.
 قلب او و دل او با زبان دیگری، با نور دیگری‏، با روشنایی دیگری آنها را دریافته و بعد با زبان عقل به آنها شکل فلسفی‏ داده است.
آلکسیس کارل جراح و فیزیولوژیست معروف فرانسوی که بعدها مقیم امریکا شده، همان شخصی که کتاب "انسان موجود ناشناخته" را که بسیار جالب‏ و عمیق است نوشته، و یک بار هم برنده جایزه نوبل شده، راجع به حقیقت‏ دعا کتابی دارد به نام "نیایش" که ترجمه هم شده است.
او می‏ گوید: »دعا عالی ترین حالت مذهبی در انسان است و حقیقت آن پرواز روح بشر است‏ به سوی خدا، هم او می‏گوید در وجدان انسان شعله فروزانی است که گاه و بی گاه انسان را متوجه خطاهای خویش می‏ کند، متوجه گمراهی ها و کج‏ فکری هایش می‏ سازد، همین شعله فروزان است که انسان را از راه کجی که‏ می ‏رود باز می‏ دارد.»
او می ‏گوید: «گاهی انسان در حالات معنوی خود جلال و ابهت‏ آمرزش را احساس می‏ کند.»
در این زمینه گفته ‏ها زیاد است اینها را برای این گفتم که اولا بدانید در میان خود منکرین دین راجع به منشأ دین و اینکه دین‏ ناشی از چیست؟ آیا ناشی از ترس است؟ ناشی از جهل است؟ و یا از چیز دیگری است؟ وحدت نظری وجود ندارد و ثانیا بسیاری از دانشمندان معروف‏ و مشهور جهان به فطری و طبیعی بودن حس دینی نظر داده ‏اند و آن را جزء لا ینفک وجود بشر به شمار آورده ‏اند.