مؤمن کیست؟

در عرف ما اینطور معروف است که به بعضی از افراد می گوییم مؤمن. می گوییم فلان کس مرد مؤمنی است. مقصود اینست که مرد عابد و متعبدی است. یعنی واجباتش را انجام می دهد، مستحبات را هم زیاد انجام می دهد، زیارت می رود، نافله می خواند، ذکر زیاد می گوید. اما درباره فرد دیگری که دارای این مشخصات نیست، می گوییم فلان کس آدم مؤمنی یا آدم مقدس مآبی نیست.
این اصطلاح عرف است ولی یک اصطلاح هم قرآن دارد. قرآن به بعضی از مردم می گوید مؤمن و به بعضی دیگر می گوید کافر و غیر مؤمن. مؤمن در اصطلاح قرآن یعنی چه؟ یعنی صاحب ایمان. غیر مؤمن یعنی کسی که فاقد ایمان است. ایمان یعنی چه؟ از خود ایمان شروع بکنیم:
ایمان مربوط به دل، قلب و اعتقاد است و این، نص قرآن مجید است، عده ای از اعراب بادیه نشین آمدند خدمت پیامبر اکرم (ص) و گفتند: آمنا یا رسول الله، ما ایمان آوردیم: آیه قرآن نازل شد: «قالت الاعراب آمنا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا اسلمنا و لما یدخل الایمان فی قلوبکم؛ گروهی از اعراب بادیه نشین آمدند نزد تو (پیغمبر) و گفتند ما ایمان آوردیم. به آنها بگو: شما نگویید ما ایمان آوردیم، بگویید ما اسلام آوردیم. اسلام آوردن یعنی شهادتین را به زبان آوردن، ولی ایمان مربوط به دل و قلب است، مربوط به اعتقاد باطن است. هنوز ایمان در دل شما مردم نفوذ نکرده است.»
از اینجا می فهمیم که ایمان، واقعیت و حقیقی است مربوط به روح انسان به مربوط به بدن انسان، نه مربوط به پیشانی انسان که آثار سجده داشته باشد یا نداشته باشد و نه مربوط به زبان انسان که متذکر خدا باشد یا نباشد. بلکه به ریشه این امور که عبارتست از یک حالت قلبی و فکری و اعتقادی مربوط است. شما می پرسید ایمان به چی؟ بگویم به خدا؟ بگویم ایمان به صفات خداوند؟ بگویم ایمان به رسالت پیغمبر و نزول وحی بر او؟ بگویم ایمان به اینکه معادی هست؟
بله، همه اینها درست است ولی خود قرآن تمام اینها را در یک کلمه جمع کرده است که من فقط می خواهم آن را توضیح بدهم.
آن کلمه کلمه ای است که در اولین آیه سوره بقره به یک اعتبار و در سومین آیه آن به اعتبار دیگر ذکر شده است. در سوره بقره اینطور می خوانیم: «بسم الله الرحمن الرحیم* الم* ذلک الکتاب لاریب فیه هدی للمتقین * الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوة و مما رزقنا هم ینفقون». در عبارت «الذین یؤمنون بالغیب» آنها که به حقایق نهانی ایمانی دارند، کلمه غیب یک کلمه است به جای چندین کلمه. ایمان به خدا هست، ایمان به صفات پروردگار هست، ایمان به دستگیری های نهانی و غیبی در یک شرایط معین هست.