هدایت و گمراه شدن توسط قرآن

اولین چیزی که در شناخت قرآن و نزدیک شدن به آن مطرح است، این است که بدانیم اصولا قرآن برای چه نازل شده و ماهیت آن چیست؟ تا در اصالت آن دچار شک و تردید نشویم. زیرا هر کتابی که انسان نداند برای چه نوشته شده و هدف آن چیست، نمی تواند به هیچ وجه روی آن اظهار نظر کند. حال ببینیم واقعا قرآن چه کتابی است و برای چیست؟ آیا کتاب طب است؟ فلسفه است؟ تاریخ است؟ ریاضی است؟.... هیچکدام، پس چیست؟ کتاب هدایت است. چه کسانی را این کتاب هدایت می کند. آیا همه را؟ یعنی پس از آمدن قرآن دیگر گمراهی باقی نمی ماند و همه بطور جبر هدایت می شوند؟ خیر، بلکه نه تنها همه را هدایت نمی کند بلکه عده ای بوسیله آن گمراه خواهند شد! چنانکه در آیه 26 سوره بقره می خوانیم: «یضل به کثیرا و یهدی به کثیرا و مایضل به الا الفاسقین؛ خدا بوسیله قرآن، گروه زیادی را هدایت و گروه زیادی را گمراه خواهد نمود ولی گمراه نمی کند خدا بوسیله قرآن مگر فاسقین را»، فاسق ها یعنی خارج شده های از مسیر فطرت انسانی. مولوی می گوید: وقتی نکته ها خیلی دقیق و لطیف باشد، اشخاص لایق را بالا می برد ولی در مقابل افراد نالایق را گمراه می کند:
از خدا می خواه تا زین نکته ها *** در نورزی ور رسی در منتها
و سپس اشاره به همین آیه می کند و می گوید:
زانکه از قرآن بسی گمراه شدند *** زین رسن قومی درون چه شدند
کلمه رسن که به معنای ریسمان و طناب است، از خود قرآن استفاده شده است. آنجا که قرآن تعبیر حبل الله فرموده یعنی ریسمان خداست.
مر رسن را نیست جرمی ای عنود *** چون تو را سودای سر بالا نبود
می گوید: با ریسمان قرآن عده ای به درون چاه رفتند، در حالیکه ریسمان، ریسمان است هم می توان به وسیله آن بالا رفت و هم می شود به وسیله آن پایین رفت. ریسمان گناهی ندارد.