رابطه زندگى مادى با مسائل اخلاقى در روایات اسلامى

صفات اخلاقى تاثیر عمیقی در زندگى فردى و اجتماعى انسانها دارد که این مسئله در روایات به آن پرداخته شده است از جمله: در حدیثى از امام علی (ع) میخوانیم: «فى سعة الاخلاق کنوز الارزاق؛ گنجهاى روزیها، در اخلاق خوب و گسترده، نهفته شده است» (بحار، ج 75، ص 53). در حدیث دیگر از امام صادق (ع) مى خوانیم: «حسن الخلق یزید فى الرزق؛ حسن خلق، روزى را زیاد مى کند» (بحار، ج 68، ص 396). در حدیث دیگرى از على (ع) درباره تاثیر حسن اخلاق در جلب و جذب مردم به استحکام رابطه دوستى در میان آنها چنین آمده است: «من حسن خلقه کثر محبوه وآنست النفوس به؛ کسى که اخلاقش نیکو باشد، دوستانش فراوان مى شوند و مردم به او انس مى گیرند».
باز در حدیث دیگرى از امام ششم، امام صادق (ع) این معنى با صراحت بیشترى آمده، مى فرماید: «ان البر وحسن الخلق یعمران الدیار ویزیدان فى الاعمار؛ نیکوکارى و حسن اخلاق، خانه ها و شهرها را آباد و عمرها را زیاد مى کند» (بحار، ج 68، ص 395). شک نیست که عمران و آبادى در سایه اتحاد و صمیمیت و همکارى در میان قشرهاى جامعه به وجود میآید و آنچه باعث تحکیم این امور شود، از عوامل مهم عمران و آبادى خواهد بود. طول عمر نیز مولود آرامش فکر و آسودگى خیال و جلوگیرى از فقر و همکارى و همبستگى اجتماعى است و این امور در سایه اخلاق به دست مى آید. در همین رابطه، در حدیثى از پیامبر اکرم (ص) آمده است که فرمود: «حسن الخلق یثبت المودة؛ اخلاق خوب پیوند محبت و دوستى را محکم میکند» (بحار، ج 74، ص 148) و نیز در احادیث متعددى درباره تاثیر سوء خلق در ایجاد نفرت اجتماعى و پراکندگى مردم و تنگى معیشت و سلب آرامش و آسایش مطالب فراوانى آمده است. در حدیثى از على (ع) مى خوانیم: «من ساء خلقه ضاق رزقه؛ کسى که اخلاقش بد باشد، روزى او تنگ مى شود!». و نیز از همان حضرت آمده است که فرمود: «من ساء خلقه اعوزه الصدیق والرفیق؛ کسى که بد اخلاق باشد دوستان و رفیقان او پراکنده مى شوند و او را رها مى کنند». باز از همان حضرت آمده است: «سوء الخلق نکد العیش وعذاب النفس؛ اخلاق بد موجب سختى و تنگى زندگى و ناراحتى روح و وجدان مى شود».
از امیرمؤمنان على (ع) پرسیدند: «من ادوم الناس غما؛ چه کسى غم و اندوهش از همه بیشتر است؟» قال علیه السلام: «اسوئهم خلقا! فرمود: کسى که از همه اخلاقش بدتر است!» (مستدرک الوسائل، ج 2، ص 338 ،چاپ قدیم). و بالاخره در حدیثى مى خوانیم که لقمان حکیم به فرزندش چنین نصیحت مى کرد: «ایاک والضجر وسوء لخلق وقلة الصبر فلایستقیم على هذه الخصال صاحب؛ از بی حوصلگى و سوء خلق و کم صبرى بپرهیز که با داشتن این صفات بد، دوستى براى تو باقى نمی ماند!» (بحار، ج 10، ص 419).