نماز جمعه در روایات

خداوند در قرآن می فرماید: «یا ایها الذین امنوا اذا نودى للصلوة من یوم الجمعة فاسعوا الى ذکر الله و ذروا البیع ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون» (جمعه/آیه 9)؛ «اى کسانى که ایمان آورده اید! چون براى نماز روز جمعه ندا داده شد، به سوى ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید که این براى شما بهتر است، اگر مى دانستید». در روایات و احادیث ائمه نیز به نماز جمعه و فضیلت آن پرداخته شده است از جمله:

فضیلت حضور
* نماز جمعه، حج فقراء، امام صادق (ع) می فرماید: «جآء اعرابى الى النبى صلى الله علیه و آله و سلم فقال یا رسول الله انى تهیات الى الحج کذا و کذا مرة فما قدر لى فقال: علیک بالجمعة فانها حج المساکین»، «بادیه نشینى به حضور پیامبر خدا (ص) رسید و عرضه داشت، چندین بار آماده سفر حج شده ام اما توفیق نیافتم، حضرت می فرماید: نماز جمعه را دریاب که حج تهى دستان است»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 5»

* حج و عمره در هر جمعه
رسول خدا (ص) می فرماید: «ان لکم فى کل جمعة حجة و عمرة فالحجة الهجیرة للجمعة و العمرة انتظار العصر بعد الجمعة»؛ «هر روز جمعه براى شما ثواب یک حج و یک عمره است، حج شما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است»، «کنز العمال،ج 7، ص 737، حدیث 21173»

* شتاب شایسته
رسول خدا (ص) می فرماید: «ثلاث لو یعلم الناس ما فیهن لرکضوا الابل فى طلبهن: الاذان و الصف الاول و الغدو الى الجمعة»؛ «اگر مردم مى دانستند در اذان گفتن و صف اول جماعت ایستادن و صبحگاهان به نماز جمعه شتافتن چه سودهایى نهفته است، بر پشت کوهان شترها سوار شده به جستجوى آن مى پرداختند»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 3»

* گام هاى نسوز
امام صادق (ع) می فرماید: «ما من قدم سعت الى الجمعة الا حرم الله جسدها على النار»؛ «هیچ قدمى نیست که در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنکه خدا بدن آن را بر آتش حرام مى سازد»، «وسائل الشیعه، ج 5،ص 3».

* نماز جمعه ملاک قرب به خدا
پیامبر خدا (ص) می فرماید: «یجلس الناس من الله یوم القیامة على قدر رواحهم الى الجمعات الاول و الثانى و الثالث»؛ «نزدیکى مردم با خداوند در روز قیامت به مقدار رفتن آنها به نماز جمعه به ترتیب نفر اول و دوم و سوم است»، «مستدرک الوسائل، ج 6،ص 39».

* نماز جمعه بیمه بهشت
امیرالمؤمنین (ع) می فرماید: «ضمنت لستة على الله الجنة، منهم رجل خرج الى الجمعة فمات فله الجنة»؛ «در محضر خداوند براى شش گروه ضمانت بهشت نموده ام، یکى از آنان کسى است که به قصد نماز جمعه از منزل خارج شده و در آن حال مرگ او فرا رسیده است»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 11».

* مسافر و نماز جمعه
امام صادق (ع) می فرماید: «ایما مسافر صلى الجمعة رغبة فیها و حبالها اعطاه الله عز و جل اجر ماة جمعة للمقیم»؛ «هر مسافرى که به خاطر رغبت و علاقه خودش در نماز جمعه حاضر شود، خداوند او را پاداش صد نماز جمعه غیر مسافر عطا نماید»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 26».

ضرورت حضور
* کوچکترین تجمع جمعه
« عن زرارة قال: قلت لابى جعفر (ع): على من تجب الجمعة؟ قال (ع): تجب على سبعة نفر من المسلمین و لا جمعة لاقل من خمسة من المسلمین احدهم الامام»؛ «امام باقر (ع) می فرماید: هر گاه هفت نفر جمع شدند نماز جمعه واجب مى شود و این نماز با کمتر از پنج نفر که یکى از آنها پیش نماز است بر پا نمى شود»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 8».

* کیفر ترک نماز جمعه
پیامبر گرامى اسلام (ص) ضمن خطبه اى طولانى که سنى و شیعه آن را نقل نموده اند می فرماید: «ان الله فرض علیکم الجمعة فمن ترکها فى حیاتى او بعد موتى استخفافا بها او جحودا لها فلا جمع الله شمله و لا بارک له فى امره. الا و لا صلاة له الا و لا زکاة له الا و لا حج له الا و لا صوم له الا و لا بر له حتى یتوب»؛ «خداوند نماز جمعه را بر شما واجب می فرمایده است، هر کس در حیات و یا در ممات من بخاطر سبک شمارى و یا انکار، آن را ترک نماید خداوند کار او بسامان نکند و بر زندگى او برکت ندهد. آگاه باشید نماز او، زکات او، حج او و روزه و اعمال خیر او مقبول نیست مگر اینکه توبه کند». «وسائل الشیعه، ج 5، ص 7».

* ترک نماز جمعه مایه غفلت
رسول خدا (ص) می فرماید: «لینتهین اقوام عن ودعهم الجمعات او لیختمن الله على قلوبهم ثم لیکونن من الغافلین»؛ «بعضى از گروهها از ترک نماز جمعه بپرهیزند، در غیر این صورت بر دلهاى آنان مهر نفاق زده خواهد شد، آنگاه در صف غافلین در خواهند آمد»، «کنز العمال، ج 7، ص 727، حدیث 21134 ».

* نابودى جامعه در ترک نماز جمعه
حضرت على (ع) می فرماید: «ثلاثة ان انتم خالفتم فیهن ائمتکم هلکتم جمعتکم و جهاد عدوکم و مناسککم»؛ «اگر با رهبران و پیشوایانتان در سه چیز مخالفت کنید هلاک مى شوید: نماز جمعه و جهاد با دشمن و مناسک حج»، «مستدرک الوسائل/ج 6/ص 7».

* منافق شناسى
رسول خدا (ص) می فرماید: «من ترک ثلاث جمعات من غیر عذر کتب من المنافقین»؛ «هر کسى سه نماز جمعه پى در پى را بدون عذر ترک نماید در ردیف منافقین ثبت خواهد شد»، «کنز العمال، ج 7، ص 729، حدیث 21135 ».

* کار در وقت نماز جمعه
رسول خدا (ص)می فرماید: «من استاجر اجیرا فلا یحبسه عن الجمعة فیاثم»؛ «هر کس کارگرى را بکار بگمارد، چنانچه او را از نماز جمعه منع کند، گناه نموده است»، «مستدرک الوسائل، ج 6، ص 7».

* نماز جمعه زندانیان
امام صادق (ع) می فرماید: «ان على الامام ان یخرج المحبسین فى الدین یوم الجمعة الى الجمعة و یوم العید الى العید و یرسل معهم فاذا قضوا الصلاة ردهم الى السجن»؛ «امام (حاکم اسلامى)، باید زندانیان مسلمان را که بخاطر بدهى خود به زندان افتاده اند به نماز جمعه و نماز عید حاضر نماید و پس از اقامه نماز آنانرا به زندان برگرداند»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 36».

* آمادگى براى نماز جمعه
امام باقر (ع) می فرماید:«و الله لقد بلغنى ان اصحاب النبى صلى الله علیه و آله و سلم کانوا یتجهزون للجمعة یوم الخمیس لانه یوم مضیق على المسلمین»؛ «به خدا قسم شنیده ام که یاران پیامبر گرامى (ص) از روز پنجشنبه خود را براى نماز جمعه آماده مى نمودند چون روز جمعه براى مسلمانان فشرده است فرصت و امکانات کم است»، «وسائل الشیعه، ج 5ص 46».

آداب حضور
* ادب و آداب نماز جمعه
امام صادق (ع) می فرماید: «لیتزین احدکم یوم الجمعة یغتسل و یتطیب و یسرح لحیته و یلبس انظف ثیابه و لیتهیا للجمعة و لیکن علیه فى ذلک الیوم السکینة و الوقار»؛ «یکایک شما باید در روز جمعه خود را بیاراید، غسل کند، عطر بزند و ریش و موهاى خود را شانه نماید و پاکیزه ترین لباسهاى خود را بپوشد و براى نماز جمعه آماده شود و البته باید آرامش و وقار در رفتار او نمایان باشد»، «فروع کافى، ج 3، ص 417».

* فرشتگان ماموران ثبت
پیامبر گرامى اسلام (ص) می فرماید: «اذا کان یوم الجمعة کان على کل باب من ابواب المسجد ملآئکة یکتبون الاول فالاول فاذا جلس الامام طووا الصحف و جاؤوا یستمعون الذکر»؛ «وقتى روز جمعه فرا مى رسد بر هر درى از درهاى مسجد فرشتگانى نشسته اند و نام مردم را به ترتیب ورود، اول و دوم و سوم... مى نویسند تا آنگاه که امام جمعه در جایگاه خود قرار گرفت پرونده ها را پیچیده و براى شنیدن ذکر (خطبه ها)، مى نشینند»، «مستدرک الوسائل، ج 6، ص 38».

* سلام بر نمازگزاران جمعه
امام على (ع) می فرماید: «من السنة اذا صعد الامام المنبر ان یسلم اذا استقبل الناس»؛ «یکى از سنن اسلامى این است که وقتى امام جمعه در جایگاه خطبه قرار گرفت به مردم سلام کند»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 43».

* پایگاه سیاسى اخلاقى نظام
امام رضا (ع) می فرماید: «انما جعلت الخطبة یوم الجمعة لان الجمعة مشهد عام فاراد ان یکون للامیر سبب الى موعظتهم و ترغیبهم فى الطاعة و ترهیبهم من المعصیة و توقیفهم على ما اراد من مصلحة دینهم و دنیاهم و یخبرهم بما ورد علیهم من الافاق-و- من الاهوال التى لهم فیها المضرة و المنفعة»؛ «انگیزه خواندن خطبه در نماز جمعه آن است که: چون جمعه روز حضور عمومى است. اسلام خواسته تا فرماندار نماینده دولت اسلامى وسیله اى تریبونى داشته باشد براى موعظه مردم و تشویق آنان به اجراى قوانین و اطاعت از دستورات الهى و پرهیز از نافرمانى قانون شکنى و معصیت و همچنین بتواند از این طریق مردم را در جریان برنامه ها و تصمیمات متخذه مربوط به دین و دنیاى آنان قرار دهد و از آنچه در جهان مى گذرد و به نحوى با حیات مسلمین ارتباط دارد و از حوادث و پیش آمدهایى که ضرر یا منفعتى تاثیر مثبت یا منفى براى آنها دارد آنان را مطلع نماید»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 40».

* سکوت به هنگام خطبه
امام صادق (ع) می فرماید: «اذا خطب الامام یوم الجمعة فلا ینبغى لاحد ان یتکلم حتى یفرغ الامام من خطبته»؛ «به هنگام خطبه امام جمعه سزاوار نیست کسى سخن بگوید تا آنگاه که امام از خطبه فارغ گردد»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 29».

* دو رکعت خطابه
امام صادق (ع) می فرماید: «انما جعلت الجمعة رکعتین من اجل الخطبتین فهى صلاة حتى ینزل الامام»؛ «نماز جمعه به خاطر دو خطبه اى که دارد دو رکعت شده است. پس از آن دو خطبه در واقع دو رکعت از نماز است و مردم به هنگام شنیدن خطبه در حال نمازند تا امام از جایگاه فرود آید»، «وسائل الشیعه، ج 5، ص 15».

* نماز جمعه و اجابت دعا
امام صادق (ع) می فرماید: «الساعة التى تستجاب فیها الدعآء یوم الجمعة مابین فراغ الامام من الخطبة الى ان یستوى الناس فى الصفوف و ساعة اخرى من اخر النهار الى غروب الشمس»؛ «ساعتهایى از روز جمعه که دعا مستجاب مى شود: ساعتهایى از روز جمعه که دعا مستجاب مى شود: فاصله بین فراغت امام از خطبه تا تنظیم صفوف آغاز نماز و آخرین ساعات روز جمعه تا غروب آفتاب است» «وسائل الشیعه، ج 5، ص 46».