نگاهی به اقسام نامه های عمل

از آیات قرآن مجید به خوبی استفاده می شود که برای هر انسانی سه نوع کتاب یا نامه عمل وجود دارد:
نخست: کتابی است که برای هر انسانی  جداگانه موجود است و تمام جزئیات اعمال او در آن منعکس است و همان است که گاه به دست راست و گاه به دست چپ داده می شود. این معنی در تعدادی  از آیات  مورد بحث منعکس می باشد از جمله: آیه 13 سوره اسراء «و کل انسان الزمناه طائذه فی عنقه و نخرج له یوم القیامه کتابا یلقیه منشورا اقرا کتابک کفی بنفسک الیوم علیک حسیبا». تعبیر «کل انسان» (هر انسانی) و همچنین «کتابک» ( نامه اعمال خودت) اشارات روشن به این نامه اعمال اختصاصی است. جمله «هاوم اقروا کتابیه» و جمله «یالیتنی لم اوت کتابیه» (در سوره حاقه آیات 19 و 25) که می گوید: (بیایید نامه اعمال مرا بخوانید) یا می گوید: (ای کاش نامه اعمال من به دست من سپرده نمی شد) اشارات دیگری در همین زمینه است.

دوم: نامه اعمال امتها است که مجموعه اعمال یک امت در آن جمع است، چنانکه در آیه 28 سوره جاثیه می خوانیم: «کل امه تدعی الی کتابها» «هر امتی به سوی نامه اعمالش فرا خوانده می شود» تعبیر به «کتاب» به صورت مفرد نه جمع، آن هم برای یک امت شاهد مقصود ما است.

سوم: کتاب واحدی است که اعمال همه امتها و تمام  اولین و آخرین در آن ثبت است، و در حقیقت به منزله دفتر کل همگانی و مرکزی محسوب می شود. در آیه 49 سوره کهف به این نامه عمل اشاره شده، می فرماید: «و وضع الکتاب فتری المجرمین مشفقین ممافیه» «کتاب در آنجا گذارده می شود و می بینی که همه گناهکاران  از آنچه در آن است ترسانند»! و از این روشنتر، آیه 12 سوره یس است که بعد از ذکر  احیاء مردگان و بیان نوشتن اعمال و آثار آنها از سوی خداوند، می افزاید: «و کل شیء احصیناه فی امام مبین» ( ما همه چیز را در «کتاب آشکار» احصار کردیم) زیرا ذکر «کتاب» به صورت نکره که به معنی مفرد است آن هم برای ثبت همه چیز دلیل بر جمع اعمال تمام خلایق بلکه همه اشیاء دریک کتاب است.

مرحوم علامه طباطبائی در تفسیر «المیزان» نیز اشاره به این سه نوع نامه اعمال فرموده، هرچند آیاتی که مورد استشهاد ایشان است با آنچه در بالا آوردیم در بعضی قسمتها متفاوت است. ناگفته نماند که از آیات سوره مطففین ( آیه 7 و 18) ممکن است استفاده شود که «ابرار» و «فجار» «نیکان» و «بدان» نیز هر یک کتابی مخصوص به خود دارند «ان کتاب الفجار لفی سجین...ان کتاب الابرلر لفی علیین»، و این نوع چهارمی از نامه های اعمال محسوب می شود.

به هرحال واضح است که منافاتی در میان این کتابها نیست و هیچ مانعی ندارد که یک «عمل» را برای محکم کاری و تأکید در کتابها و دفترهای متعدد ثبت کنند. مردم در زندگی دنیای خود نیز گاه چنین کارهائی را انجام می دهند، و در هر صورت اینها همه تأکیدی است برای این حقیقت که انسان کاملا بیدار و هشیار باشد، و بداند اعمال او نه در یک جا که در چندین جا ثبت و ضبط می شود و امکان ندارد کاری از او سر زند و روز قیامت حساب نشود، و تازه در ماورای همه اینها علم و آگاهی پروردگار است.