دعوت اسیران به اسلام

مساله مهمی که در مورد اسیران جنگى وجود دارد موضوع اصلاح و تربیت و هدایت آنها است، این موضوع در مکتب هاى مادى ممکن است مطرح نباشد، ولى در جهادى که براى آزادى و اصلاح انسانها و تعمیم حق و عدالت صورت مى گیرد، حتما مطرح است. لذا خداوند در آیه ای به پیامبر (ص) دستور مى دهد که اسیران را با بیان دلگرم کننده اى به سوى ایمان و اصلاح روش خود دعوت و تشویق کند، و مى گوید: «یا أیها النبی قل لمن فی أیدیکم من الأسرى إن یعلم الله فی قلوبکم خیرا یؤتکم خیرا مما أخذ منکم و یغفر لکم و الله غفور رحیم؛ اى پیامبر، به اسیرانى که در دست شما هستند بگو: اگر خدا در دلهایتان نشان ایمان ببیند، بهتر از آنچه از شما گرفته شده ارزانیتان خواهد داشت و مى آمرزدتان، و خدا آمرزنده و مهربان است.» (أنفال/ 70)
اسیران «قریش» به بهانه های گوناگونی آزاد شدند خدا به پیامبر دستور می دهد که به اسیرانی که در آستانه ی آزاد شدن هستند دو مطلب را تذکر دهید:
1 ـ اگر نیت صالح و پاک در دل داشته باشند خدا بهتر از آنچه که آنان برای آزادی خود پرداخته اند به آنها خواهد داد.
2 ـ هم اکنون تصمیم بگیرند که از این آزادی سوء استفاده نکنند و پس از بازگشت به محل خود کمر بر عداوت و دشمنی با اسلام نبندند و اگر چنین خیانتی را صورت دادن همان طور که حالا گرفتار شدند باز گرفتار می شوند.
خداوند در آیه ای دیگر می فرمایند: «و إن یریدوا خیانتک فقد خانوا الله من قبل فأمکن منهم و الله علیم حکیم؛ و اگر خیانت تو را بخواهند (چیز عجیبی نیست) قبلا نیز به خدا خیانت کردند (آیین توحید را رها کرده و به آیین شرک گراییده اند) و خداوند شما را بر آنها پیروز ساخت خداوند حکیم و دانا است.» (انفال/ 71)
در حقیقت مفاد این دو آیه نوعی هشدار است به اسیران که اگر اسلام بیاورند در تمام مزایا بال دیگران شریک و سهیم می شوند، و نیز بدانند همان خدایی که وسیله ی تسلط مسلمانان را بر آنها در این جنگ فراهم ساخت، در آینده نیز فراهم می سازد دیگر نگویند فکر نمی کردیم که بار دیگر اسیر و گرفتار می شویم. اتفاقا مضمون آیه ی نخست درباره ی برخی اسیران بدر تحقق پذیرفت آنها که بعدها اسلام آوردند بیش از مقداری که در طریق آزادی خود پرداخته بودند، نصیب آنها شد و در این میان درباره ی عباس عموی پیامبر وارد شده است که:
اموال فراوانی نزد پیامبر آوردند پیامبر به عباس فرمود: «عبایت را باز کن قسمتی از این مال بردار.» وقتی عباس از آن مال برداشت پیامبر (ص) این آیه را تلاوت کرد: «یا أیها النبی قل لمن فی أیدیکم من الأسرى إن یعلم الله فی قلوبکم خیرا یؤتکم خیرا مما أخذ منکم؛ اى پیامبر، به اسیرانى که در دست شما هستند بگو: اگر خدا در دلهایتان نشان ایمان ببیند، بهتر از آنچه از شما گرفته شده ارزانیتان خواهد داشت.» (انفال/ 70)
طبرسی نقل می کند: «مال فراوانی از بحرین آوردند پیامبر برای نماز ظهر وضو گرفته بود نماز را به تأخیر انداخت و آن را میان یاران خود قسمت نمود به عباس امر کرد که از آن بردارد، عباس گفت: آنچه گرفتم بهتر از آن بود که از من برای آزادیم گرفته شد.»