عبادت در آیین سیک (اعمال دینی)

ضرورت وجود گورو یا معلم به عنوان وسیله نجات
یکی از اجزای مهم دین سیک ضرورت وجود یک گورو یا معلم به عنوان وسیله نجات است. این تاکید، با تاکید دین هندویی بر تعظیم و تکریم گوروهای انسانی متعدد در آن دین و نیز تاکید اسلام بر احترام و تکریم به حضرت محمد (ص) که چهره انسانی فوق العاده برجسته آن دین است کاملا موافقت و هماهنگ دارد. «در تعلیماتی که گورو به شاگردان خود می دهد این دانش حاصل می شود». «گوروی واقعی مثل یک قایق است. افراد کمی متوجه این مطلب هستند، اما آنهایی را که توجه دارند از روی بخشندگی نجات می دهد». «بدون داشتن گوروی واقعی راه نجات را پیدا نخواهید کرد». «بدن گورو هیچ کس به خدا نخواهد رسید، فارغ از اینکه چه مقدار روی مطلب احتجاج کند». اجتماع یا سنگات «خالص» پیروان و شاگردان سیک نیز یکی دیگر از اجزای مهم دین سیک است. تشکیل این انجمن داوطلبانه دینی در هند یکی از دستاوردهای مشخص حرکت دینی ای بود که نانک آموزگار آغاز کرد. این انجمن با کلیسا را گوروهای بعدی تقویت کردند، به ویژه گورو یا آموزگار دهم که به آن یک جنبه تشریفات و مراسم دینی داد. بی تردید این سازمان دینی اجتماعی از عناصر قوت دین سیک هاست.

اعمال و آداب دینی سیک ها
هر چند سیک ها ممکن است ادعا کنند که ریشه اعمال و آداب دینی آنها به زمان حیات خود گوروها برمی گردد، در حقیقت خیلی از آداب و رسوم دینی سیک، در فاصله 1708 میلادی (وفات آخرین گورو) تا زمان ظهور نهضت سینگ شاب ها در اواخر قرن نوزدهم، که در بین کارهای دیگر، اقدامات زیادی هم در زمینه تهذیب آداب و رسوم آیین سیک به عمل آورد، تحت تاثیر و نفوذ دین هندویی مورد غفلت و یا تحریف قرار گرفتند. بازتاب این اقدامات سرانجام به صورت «راحت ماریادا» تدوین یافت.

نقطه محوری حیات و عبادت دین سیک
نقطه محوری حیات و عبادت دین سیک، کتاب مقدس گوروگرانت صاحب است. عبادت سیک ها اساسا به صورت جماعت است و در حضور این کتاب صورت می گیرد. قطعاتی از سروده های کتاب، تحت رهبری نوازندگان (راگی ها)، توسط جمعیت مومنان حضار در سنگات به آواز خوانده می شود. هم چنین تلاوت کتب و سخنرانی (کاتاها) نیز وظیفه جماعت است. هیچ کشیش و یا کاهنی وجود ندارد. دین سیک کل آداب قربانی هندوئیسم را در می کند. روحانیون (گرانتی ها) مسئول تنظیم برنامه های آن می توانند افرادی آموزش دیده باشند و حقوق هم دریافت کنند. اما از لحاظ نظری هر کس می تواند چنین منصبی را دارا باشد. این واژه در واقع به معنای کسی است که در خواندن کتاب گورو گرانت صاحب مهارت و شایستگی دارد.

روش اصلی عبادت در دین سیک
روش اصلی عبادت در این دین تفکر و اندیشه درباره خدا، به ویژه به صورت تکرار «نام حقیقی» خداوند است. «برادران من، اندیشه درباره ذات باری تعالی تنها آیین و تشریفات مذهبی است». «بالاترین وظیفه همه ما تکرار نام خداوند یکتاست». «نام پاک او پشتوانه من است». «نام بسیار منزه رام را به خاطرداشه باش و هر چیز دیگر را رها کن». «آن نام مقدس را تکرار کن. آن را بگوش جان بشنو و با آن سروکار داشته باش». «توجه خود را به جانب خداوند معطوف دار. در هر دم فرو بردن و دم برآوردن نام او را تکرار کن تا اینکه روح تو جذب نور خدا شود». فقدان مراسم قربانی کردن و یا وجود اصنام نیز از ویژگیهای اصلی دین سیک است. این شیوه عبادت کاملا با روش اسلامی هماهنگ بوده و با بعضی از مراحل خاص دین هندویی نیز مطابقت دارد، اگرچه با بعضی مراحل دیگر هندویی آشکارا تضاد دارد.

راگورد وارا یا مکان اعمال عبادی
جایی که این اعمال عبادی در آن جا انجام می شوند راگوردوارا می خوانند که از لحاظ تحت اللفظی به معنای در (دوارا) یا اقامتگاه یک گورو می باشد در حقیقت، این نام را می توان به اتاقی در یک خانه شخصی و یا به عبادتگاهی متعلق به جمعیت سیک های یک محله یا منطقه، به شرطی که یک نسخه از کتاب مقدس در آن جا قرار داشته باشد، اطلاق کرد. خانوده ای که نسخه ای از کتاب مقدس سیک را در منزل دارد باید همه روزه با آن مشورت کند، یعنی این که آن را تلاوت کند، که احتمالا این کار را شب ها انجام خواهد داد. احساس این که مبادا انسان نتواند به اندازه کافی در مورد آن دقت و مراقبت کند، می تواند یکی از دلایلی باشد که چرا تمام خانوده ها نسخه ای از آن را در منزل نگه نمی دارند. در مناسبت های محلی مخصوص، آنان برای استفاده مرتب روزانه به قرائت قسمت های منتخبی از کتاب مقدس از روی یک «گوتگا» یا «نیتنم» و تامل در مورد آن می پردازند. برای این گلچین ها اسامی مختلفی وجود دارند.

روزهای مهم در دین سیک
عبادت جمعی (دیوان) می تواند در هر روزی انجام شود. سیک ها هیچ «روز مقدس» (تعطیل) هفتگی را رعایت نمی کنند. لیکن از آن جایی که روز «اکادشی» (یازدهمین روز ماه قمری) از نظر «هندوهای پیرو ویشنو» روز مهمی است و روز سانگرانه (روزی که خورشید از یک علامت برجی به علامت دیگ نقل مکان می کند) نیز در مناطق شمالی هند از روزهایی است که معمولا مهم شمرده می شود، لذا در این دو روز، مراسم عبادی خاصی در گوردوارا برگزار می شود. هم چنین، بعضی از سیک ها، به مناسبت «پوران- ماشی» یا غروب روز چهاردهم ماه (ماه کامل) نیز مراسم مشابهی اجرا می کنند. مطابق یک روایت مشهور، گورو نانک در چنین روزی متولد شده است. سیک ها می توانند هر وقت که بخواهند به گوردوارا سر بزنند، هدیه یا نذری را تقدیم کنند، به سخنان گروو گرانت صاحب گوش فرا دهند، از غذای تبرک (کاراه پراساد) چیزی دریافت کنند، و سرانجام در آشپزخانه عمومی زیارتکده (معبد) «لنگر» غذا و نوشیدنی صرف کنند.

معابد و مراسم مذهبی سیک ها
پنجمین رهبر سیک ها که گورو ارجن خوانده مى شود، معبدى از طلا در شهر امریتسار هندوستان بنا کرد و کتابى به نام گرانت صاحب (GranthSahib) نوشت که مهمترین کتاب مقدس آیین سیک است. معابد سیک ها به لحاظ معمارى به سبک معمارى اسلامى در هند، ساخته شده است. در هند به معابد سیک ها گودواره مى گویند. مرکز سیک ها ایالت کشمیر مى باشد. در ادوار گذشته، برخى از سیک ها، مسلمان شدند، برخى به مذهب تسنن روى آوردند و برخى از سیک هاى کشمیر به مذهب تشیع امامیه گرویدند و به کشورهاى اسلامى مهاجرت کردند. معبد طلائى مقدس ترین معبد سیک هاست که در آمریتسار واقع است. این معبد در سال 1589 ساخته شد. در سال 1820 مهاراجه مقتدر پنجاب، بخشهائى از این معبد را از طلاى ناب مزین ساخت و به مبعد طلایى شهرت یافت. در این معبد یکصد و ده کیلو طلا به کار رفته است. معابد دیگر سیکها عبارتند از: معبد ننگانه صاحب؛ محل تولد نانگ. معبد گورودواره بال لیدو؛ محل ریاضت نانگ. معبد کیاره صاحب؛ محل چراى احشام نانگ، معبد مال هى صاحب محل تفکر نانگ، معبد مولوى دى پش، محل آموزش زبان فارسى نانگ، معبد بابایى دى پیر یادگار سفر نانگ به سیالکوت. معبد دیره چایل اقامت گاه جد مادرى نانگ، معبد چکى صاحب، محل اقامت نانگ در شهر امین آباد، معبد رودى صاحب، محل بیتوته یک شبه نانگ و... سیکها داراى سى و سه معبد هستند و هر جا که نانگ قدم گذاشته، معبدى برافراشته اند. کلیه مراسم عبادى و غیر عبادى سیکها در معبد انجام مى گیرد (ازدواج، مرگ و... ) مراسم در معبد این گونه آغاز مى شود:

آیین ازدواج در دین سیک
هنگامی هم که یک زوج جوان تصمیم به ازدواج با یک دیگر گرفته اند، آیین ازدواج شامل چهار مرتبه طواف کتاب مقدس در جهت حرکت عقربه های ساعت و خواندن چهار بیت مربوط به ازدواج (لاوان) است که توسط گورو رام داس سروده شده اند. شرایط شرعی بودن یک ازدواج از دیدگاه سیک های، تنها رضایت طرفین و اجرای ازدواج در محضر گورو گرانت صاحب است.

مراسم ازدواج:
1- قرائت سرودى از کتاب گوروگرانت صاحب که پورى نامیده مى شود که اعتراف به وحدانیت حق تعالى است.
2- مراسم دعا و نماز که داس نام دارد تا مثلا ازدواج مبارک باشد.
3- پیشواى روحانى معبد، ضمن سخنانى به عروس و داماد اندرز مى دهد (در فرقه سیک ها طلاق رسمیت ندارد).
4- خواندن بخشى از کتاب مقدس گوروگرانت صاحب که ناپایدارى دنیا را یادآورى مى کند. آنگاه عروس و داماد یک بار دور کتاب مقدس ‍ طواف مى کنند و سپس سه قسمت دیگر از کتاب مقدس خوانده مى شود و بار دیگر عروس و داماد طواف مى کنند... جمعا چهار مرتبه طواف مى کنند، آنگاه روبروى کتاب مقدس ایستاده، تعظیم مى کنند. بعد از خواندن کتاب مقدس، سرور و شادمانى و دعا و نیایش به شکرانه ازدواج صورت مى گیرد. آنگاه همه حاضرین در مجلس از جاى خود برخاسته و براى عروس و داماد دعا مى کنند. و بعد پذیرائى انجام مى شود.
سن ازدواج براى پسر 24 سال و براى دختر 18 سال است. انتخاب همسر به عهده والدین است. دوران نامزدى کوتاه و معاشرت بین دختر و پسر ممنوع است. تعیین زمان ازدواج با رضایت طرفین است (خانواده پسر و دختر) و...

نحوه نام گذاری فرزندان
هنگام نام گذاری فرزندان و یا مراسم ازدواج نیز از کتاب مقدس استفاده می شود. در مراسم نام گذاری بچه یکی باید به کتاب گوروگرانت صاحب، تفأل بزند و اولین واژه اولین بیت صفحه سمت چپ را بلند بخواند.

مراسم وفات و خاکسپاری در آئین سیک ها
اگر چه واژه سیک به معناى شیر آمده، ولى به معناى شاگرد گفته مى شود. نانگ بر خلاف کبیر افکارش را با موسیقى نشر مى داد. نانگ مراسم سوزانیدن زنده را با شوهرش (که مرده بود) ممنوع کرد. سیک ها در موقع ورود به معبد کفش را از پاى در مى آورند. زنان یکطرف و مردان در طرف دیگر جلوس مى کنند. در اعیاد همگى با لباس نو وارد معبد مى شوند. هر سیکى که وارد مى شود، از فاصله یک مترى به کتاب مقدس تعظیم مى کند. در مذهب سیک ها تعدد ازدواج ممنوع است. در صورتى که زن نازا باشد، با موافقت وى مرد مى تواند زن دیگرى اختیار کند. متوفى باید سوزانده شود و خاکسترش در آب جارى ریخته شود. مراسم وفات و خاکسپاری نیز شامل خواندن بخش هایی از کتاب مقدس است لیکن بدن متوفا را نباید در محض کتاب مقدس حاضر کنند. در روستاهای کوچک هند، آیین سوزاندن اجساد هنوز هم در فضای آزاد صورت می گیرد، هرچند امروزه شهرای بزرگ برای این کار محل های مخصوصی تعبیه کرده اند.

نیایش در معبد طلایی آمریتسار
در معبد طلایی آمریتسار نیایش روزانه قبل از طلوع آفتاب شروع می شود و تا ساعت هایی از شب ادامه پیدا می کند. خیلی از گوردواراهای عمده نیز برنامه عبادت روزانه معبد را از ساعت 5 یا 6 صبح شروع می کنند و تا حدود 8 شب ادامه می دهند. در کشورهای ماورای بحار، بعضی از گوردواراها را فقط آخر هفته ها باز می کنند تا افراد بتوانند در برنامه های قرائت کتاب مقدس و ادای مراسم عبادی حضور یابند هر چند هدف این است که گوردوارا همه روزه و در تمام طول روز در دسترس باشد.
(ادامه دارد...).