توبه محبوب خداوند

بازگشت بندگان از گناهان و نافرمانی های خود، و توبه و رجوع آنها به سوی خداوند، از نخستین های گام های سیر به سوی قرب خداوند، پیراسته کردن وجود از صفات و امیال زشت و ناپسند و در نتیجه دستیابی به کمال زندگی انسانی می باشد. گرچه سود و منفعت این عمل ارزشمند، به خود انسان بر می گردد و از رویگردانی نافرمانان، هیچ ضرری به خداوند متعال نمی رسد چنانکه از طاعت و فرمانبرداری آنها هم سودی به خداوند نمی رسد؛ اما خداوند به مقتضای رحمت و لطف بی نهایتش، علاقه فراوانی به توبه بندگان دارد و همواره آنان را به توبه و انس و مناجات با خود فرا می خواند.
در آیه 222 سوره بقره آمده است: «ان الله یحب التوابین و یحب المتطهرین؛ همانا خداوند بسیار توبه کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد.»
کلمه «توابین» جمع «تواب» صیغه مبالغه و به معناى کسى است که بسیار توبه مى کند، و بعید نیست این مبالغه را از کلمه (متطهرین) نیز استفاده کنیم، در نتیجه کثرت در توبه و طهارت از هر جهت استفاده شود، هم کثرت از جهت نوع توبه و طهارت، و هم از جهت عدد آن دو، آن وقت معنا چنین مى شود که خدا همه انواع توبه را دوست مى دارد، چه اینکه با استغفار باشد و چه اینکه با امتثال همه اوامر و نواهى او باشد، و چه با معتقد شدن به همه اعتقادات حقه باشد، و نیز خدا همه انواع تطهیر را دوست مى دارد، چه اینکه با گرفتن وضو و انجام غسل باشد، و چه اینکه با انجام اعمال صالحه باشد، و چه اینکه با کسب علوم حقه باشد، هم همه این انواع توبه و تطهیر را دوست مى دارد، و هم تکرار آن دو را.
همچنین در قرآن کریم می خوانیم که حضرت شعیب خطاب به قوم خود می فرماید: «و استغفروا ربکم ثم توبوا إلیه إن ربی رحیم ودود؛ از پروردگار خود آمرزش بطلبید و به سوى او بازگردید که پروردگارم مهربان و دوستدار (بندگان توبه کار) است.» (هود/ 90) از خداى تعالى درباره گناهان خود طلب مغفرت کنید و با ایمان آوردن به او و به رسول او به سویش برگردید زیرا خداى تعالى داراى رحمت و مودت است و استغفار کنندگان و تائبین را رحم مى کند و دوست مى دارد.
کلمه "ودود" بر وزن فعول از اسماى خداى تعالى است و از ماده "ود" اشتقاق یافته و کلمه: "ود" با کلمه "حب" به یک معنا است الا اینکه از موارد استعمال این دو کلمه بر مى آید که "ود" نوع خاصى از حب است و آن حبى است که آثار و پیامدهایى آشکار دارد مثل، الفت و آمد و شد و احسان به آیه زیر توجه فرمایید: «و من آیاته أن خلق لکم من أنفسکم أزواجا لتسکنوا إلیها و جعل بینکم مودة و رحمة؛ یکى از نشانه ای او این است که براى شما از جنس خود شما همسرانى آفرید تا مایه آرامش خاطر شما باشد و شما خود را به سوى آنان بکشانید و بین شما و آن همسران مودت و رحمتى خاص برقرار نمود.» (روم/ 21)
اگر خداى تعالى ودود خوانده شده به همین جهت است که او بندگان خود را دوست مى دارد و آثار محبت خود را با افاضه نعمت هایش بر آنان ظاهر مى سازد آن هم چه نعمت هایى که هیچ کس نمى تواند عدد آنها را بشمارد، هم چنان که خودش فرمود: «و إن تعدوا نعمة الله لا تحصوها؛ و اگر نعمت هاى الهى را بشمارید به آخر آن نمى رسید.» (ابراهیم/ 34) پس به این دلیل خداى تعالى نسبت به انسانها ودود است.
در حدیث قدسى آمده است که «اگر آنان که به من پشت نموده اند بدانند که من چقدر منتظر آنان هستم و به توبه و بازگشت آنها مشتاقم از شوق دیدار من قالب تهى میک ردند و از شدت محبت من بند بند وجود آنها از هم مى گسست.» و یا در جاى دیگر مى فرماید: «بنده من! سوگند به حقى که تو بر من دارى من تو را دوست می دارم. تو را به حق من بر تو سوگندت می دهم که مرا دوست بدار.» در جاى دیگر مى فرماید: «بنده من به واسطه حقى که تو بر من دارى من تو را دوست می دارم پس تو هم به واسطه حق من بر تو مرا دوست بدار.» باز در جاى دیگر خطاب به حضرت عیسى (ع) مى فرماید «اى عیسى چقدر منتظر بمانم. و در جستجوى بندگانم باشم ولى آنها بر نمى گردند.»
و یا به زبان ملکى که براى دعوت بندگان مى فرستد مى فرماید: «من همنشین آن کسم که همنشین من باشد، و یادآور آن کس هستم که به یاد من باشد، و بخشنده آن کسم که از من طلب آمرزش کند، و مطیع کسى هستم که اطاعت من نماید.»
معاویه بن وهب می گوید: «شنیدم حضرت امام صادق (ع) می فرمود: «إذا تاب العبد توبة نصوحا أحبه الله فستر علیه فی الدنیا و الآخرة؛ چون بنده توبه نصوح کند خداوند او را دوست دارد، و در دنیا و آخرت بر او پرده پوشى کند. من عرض کردم: چگونه بر او پرده پوشى کند؟»
در روایت ابوبصیر از حضرت امام صادق (ع) نقل شده که آن حضرت فرمود: «إن الله یحب من عباده المفتن التواب؛ خداوند از میان بندگانش آنان را که فریب خورده و توبه می کنند، دوست می دارد.» امام باقر (ع) می فرمایند: «ان الله تعالى اشد فرحا بتوبة عبده من رجل اضل راحلته و زاده فى لیلة ظلماء، فوجدها؛ خداوند از توبه بنده اش بیش از کسى که مرکب و توشه خود را در بیابان در یک شب تاریک گم کرده و سپس آن را بیابد شاد مى گردد.»
در خبر ابن قداح از امام صادق (ع) نقل شده که «خدای عز و جل از توبه بنده مؤمنش شادمان می شود همچنانکه یکی از شما وقتی گمشده اش را می یابد، خرسند می شود.» در حدیثى از امام على بن موسى الرضا (ع) مى خوانیم که از جدش رسول خدا (ص) چنین نقل مى کند: «لیس شىء احب الى الله من مؤمن تائب او مؤمنة تائبة؛ چیزى در نزد خدا محبوبتر از مرد یا زن با ایمانى که توبه کند نیست.» رسول اکرم (ص) فرمودند: «هیچ موجودى در پیشگاه خدا، محبوب تر از مرد یا زن توبه کننده نیست.» نیز فرمودند: «التائب حبیب الله؛ توبه کننده، محبوب خدا است.» در واقع این ندای الهی همیشه در گوش بندگان است که:
هر چه که هستی بیا گر چه که پستی بیا *** توبه شکستی بیا دوست نظر می کند
نیمه شب خلوت است مظهر هر رأفت است *** عاشق شوریده را دوست نظر می کند
ای شده غرق گناه خواب گران تا به کی *** چاره درد تو را دیده تر می کند