تفاوت اسلام و مسیحیت با سایر ادیان

میان یازده دین زنده کنونی جهان، اسلام و مسیحیت به سبب آسمانی و ابراهیمی بودن، برخورداری از کتاب مقدس و آموزه های بینشی و ارزشی و کنشی که البته در اسلام بیشتر و کاملتر تجلی یافته، و نیز پیروان فراوان، امتیاز و برتری ویژه ای دارند.
اسلام و مسیحیت، میان ادیان کنونی و زنده دنیا از هر جهت دیگر، با سایر ادیان متفاوت است.

* تفاوت اسلام و مسیحیت با دین زرتشت
اگرچه دین زرتشت قدیم ترین دین شناخته شده است، به سبب ابهام درباره هویت، شخصیت و زندگی زرتشت، سادگی آموزه های آن، فقدان جامعیت کتاب مقدس، انحراف به دوگانه پرستی و عوامل دیگر، رویکرد بسیار ضعیفی میان جهانیان داشته و پیروان آن در سرتاسر جهان، حتی به یک میلیون نیز نمی رسد؛ بنابراین، دین زرتشت به رغم آسمانی بودن، از جهاتی چند هرگز با اسلام یا مسیحیت قابل مقایسه نیست.

* تفاوت اسلام و مسیحیت با آیین های بودیزم و هندوئیزم
آیین های بودیزم و هندوئیزم، البته دارای پیروان بسیاری به ویژه در هندوستان و چین است؛ به گونه ای که از نظر میزان پیروان، جزو ادیان اصلی و اولیه جهان به شمار می آیند؛ اما از جهاتی چند با دین اسلام و مسیحیت تفاوت دارند:
الف: اسلام و مسیحیت دو دین آسمانی به شمار می آیند که از سوی دو پیامبر شناخته شده یعنی پیامبر (ص) و حضرت مسیح به مردم ابلاغ شده و هر یک از آنها دارای کتاب آسمانی هستند؛ در حالی که هیچ کس از صاحب نظران و دین شناسان جز شماری محدود، از بودیزم و هندوئیزم در جایگاه دین های آسمانی یاد نمی کنند؛ از این جهت عموما ترجیح می دهند از آن ها در جایگاه آیین یاد شود تا دین؛ چنان که هیچ کس ادعا نمی کند بودا پیامبر بوده یا کتاب های مورد احترام بودیزم و هندوئیزم آسمانی اند.
ب: آموزه های دو آیین بودیزم و هندوئیزم به ویژه آیین بودا، سراسر بر مسائل اخلاقی و در سطحی اندک بر مسائل شریعت استوار است؛ در حالی که مسیحیت و به ویژه اسلام با تکیه به کتاب آسمانی و سنت خود و البته قرآن در مرحله ای کامل تر، در عرصه های گوناگون خداشناسی، هستی شناسی، انسان شناسی جامعیت درند.

* تفاوت اسلام و مسیحیت با دین یهود
دین یهود به رغم اشتراک با اسلام و مسیحیت در آسمانی و ابراهیمی بودن و برخورداری از پیامبر و کتاب آسمانی، به سبب تعصب شدید و جاهلانه پیروان آن و خودبرتربینی و انحصار این دین به فرزندان اسرائیل، عملا در انحصار شماری اندک که خود را از همه خلایق برتر می دانند، زندانی شده است؛ بدین جهت پدیده تبشیر، دعوت و تبلیغ در دین یهود به هیچ روی دیده نمی شود؛ به همین دلیل، این دین از نظر میزان رویکرد و پیرو هیچ گاه به پای دو دین اسلام و مسیحیت نمی رسد. این امر گذشته از این است که از نگاه شماری از فیلسوفان همچون هگل، دین یهود به سبب تاکید بسیار بر شریعت به جای اخلاق از نظر او در ردیف ادیان غیرانسانی قرار می گیرد. به عبارت دیگر، رویکرد جهانیان امروزه بیشتر به دینی است که فقط بر شریعت متکی نباشد.

* تفاوت اسلام و مسیحیت با آیین هایی همچون آیین شینتو و سیک
ادیان یا آیین هایی همچون آیین شینتو و سیک نیز به سبب فقدان بسیاری از عناصر و مقومات دین یا فقدان قدمت تاریخی و نیز از نظر تعداد و شمار پیروان آن ها در دنیای کنونی، هیچ گاه با اسلام یا مسیحیت قابل مقایسه نیستند. در برابر، مسحیت و اسلام کنار قدمت تاریخی، برخورداری از پیامبر و کتاب آسمانی، عدم انحصار پذیرش دین به عده ای خاص، برخورداری از آموزه های بینشی، ارزشی و کنشی که البته در اسلام جامعیت افزونی در مقایسه با مسیحت داشته، بر سایر ادیان برتری دارند؛ بدین جهت است که این دو دین با رویکرد فراوان جهانیان روبرو شده و ساکنان عموم کشورهای جهان، و از نگاهی دیگر، تاثیرگذارترین کشورها یا مسلمان یا مسیح اند. واقعیت های موجود در بررسی مقایسه ای این دو دین به خوبی نشان می دهد که میان ادیان زنده موجود دنیا، فقط این دو دین است که همچنان بیشترین تاثیر را در اندیشه ها و رفتار بشر گذاشته است و می گذارد و به نظر می رسد که هر روز بر شمار پیروان و تاثیرگذاری این دو دین افزوده می شود؛ البته چنان که بسیاری از اندیشه وران معتقدند میزان روی کرد جهانیان به اسلام به رغم محدودیت های فراوان موجود در عرصه تبلیغ آن به مراتب بیشتر از مسیحیت است. گویا زنده بودن عیسی (ع) که جزو معتقدات مسیحیان است و از سویی دیگر نزول همزمان وی با حضرت مهدی (ع) و اقتدا به وی که مورد وفاق مسلمانان است، بیانگر فرجام خوش این دو دین است. جالب آن که بیشترین تحقیقات که از آغاز تاکنون در عرصه دین شناسی ارائه شده، از سوی اندیشه وران و متکملان اسلام و مسیحیت بوده است.