چهارده رساله

این کتاب که در زمره آثار امام فخر رازی قرار گرفته است شامل چهارده رساله است که هشت رساله از این چهارده رساله متعلق به فخرالدین رازی است.

معرفی اجمالی نویسنده:
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و ضیاءالدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیاءالدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبانگیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 هـ.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.

ساختار بندی کتاب:
چهارده رساله به شرح زیر است که هر رساله شامل چندین فصل و یا باب است
رساله اول: در نفی مکان و جهت؛ و مشتمل است به دو فصل
رساله دوم: در خدا شناسی؛ با نسخه ملک که در 660 کتابت شده مقابله گردید (در شش فصل)
رساله سوم: اصول دین یا تحصیل الحق؛ مشتمل بر یک مقدمه و هشت باب
رساله چهارم: جواب نامه تعزیت؛ نگارش فخر رازی در ده فصل
رساله پنجم: سیر نفس؛ (مشتمل بر یک مقدمه و دو فصل)
رساله ششم: کتاب الفرق فی الحوال المسلمین و المشرکین؛ مشتمل بر شش فصل و ده باب
رساله هفتم: در فلاحت و کشاورزی؛ منسوب به فخر رازی مشتمل بر دوازده مسئله
رساله هشتم: ترجمه رساله الطیر
رساله نهم: مبدأ و معاد یا کلمات عشره اثیرالدین ابهری
رساله دهم: شرح رساله الطیر یا الشبکه و اطیر
رساله یازدهم: داستان سیمرغ و کوه قاف (سیاح و باز)
رساله دوازدهم: پرتو نامه شیخ اشراق؛ شامل ده فصل
رساله سیزدهم: روضه القلوب
رساله چهاردهم: در نفی حیز و جهت