کتاب رساله سیر و سلوک منسوب به بحرالعلوم

در این رساله، علاوه بر شرح حال مرحوم علامه بحرالعلوم و صحت انتساب این رساله به ایشان، حقیقت و مقصد سلوک الی الله، کیفیت و آثار سلوک الی الله، و طریق ذکر علامه بحرالعلوم با شرحی تفصیلی از حضرت علامه طهرانی بیان گردیده است.

معرفی اجمالی شارح
علامه آیت الله حاج سید محمدحسین حسینی طهرانی، عالم، فقیه، عارف بزرگ قرن معاصر (پانزدهم هجری قمری) فرزند آیت الله حاج سید محمدصادق طهرانی، که در 24 محرم سال 1345 هـ ق، در تهران به دنیا آمد. دوران کودکی را تحت تربیت پدر بزرگوارش بود و تحصیلات ابتدائی مدرسه و بعد دوره آموزش متوسطه را در رشته مکانیک و ماشین سازی به اتمام رساند. سپس به دلیل علاقه به دروس دین، علوم "حوزوی" را انتخاب و در سن 19 سالگی (بعد از پوشیدن لباس روحانیت) به شهر قم عزیمت کرد. در همان سالهای نخست، جزو اولین شاگردان مرحوم علامه طباطبائی (صاحب تفسیر گرانقدر "المیزان") شد و در درس تفسیر و حکمت و عرفان عملی از خواص یاران ایشان گردید. مدت 7 سال در سطوح مختلف علمی از اساتید بزرگ بهره ها برد و آنگاه برای تکمیل علوم خود، در سن 26 سالگی به عراق رفت و در شهر نجف اشرف ساکن شد.
دروس فقه و اصول و حدیث و رجال را در محضر علمای اعلام چون آیت الله حاج شیخ حسین حلی، سید ابوالقاسم خوئی، سید محمد شاهرودی و آقابزرگ تهرانی، کسب فیض کرد. در همین ایام، بنا به نظر و توصیه علامه طباطبائی، در مسائل سلوکی و عرفانی، به مؤانست و مراوده آیت الله حاج شیخ عباس قوچانی وصی مرحوم قاضی و آیت الله حاج سید جمال الدین گلپایگانی پرداخت و در ادامه راه، با آیت الله حاج شیخ محمدجواد انصاری همدانی، آشنا شده و نهایتا به حضور عارف بزرگ مرحوم حاج سیدهاشم موسی حداد رسید. در تثبیت پایه های عرفان عملی خود، مجاهده ها و زحمات زیادی کشید و از فیوضات امیرالمؤمنین علی (ع) و عنایات حضرت سیدالشهداء (ع)، دائما بهره مند بود.
سال 1377 هـ ق، در سن 33 سالگی، بعد از اتمام تحصیلات عالیه و رسیدن به فضائل ظاهری و کمالات باطنی، به خاطر ادای تکلیف و ترویج و گسترش علم و دین، به تهران برگشت. بعد از رحلت آیت الله بروجردی و تحرکات طاغوتی حکومت پهلوی، رهبر فقید انقلاب (آیت الله خمینی) را همراهی و فعالیتی مؤثر داشت. علامه بزرگوار پس از 23 سال تلاش و سکونت در تهران، سال 1400 هـ ق، به شهر مشهد هجرت و پانزده سال آخر عمر خود را آنجا گذراند. وی در سال 1416 هـ ق، در ماه صفر، در همانجا رحلت فرمود.

ساختار بندی کتاب
این کتاب شامل دو بخش به شرح زیر است:
1. بخش اول: طرح کلی از حقیقت سلوک الی الله و مقصد آن، و شرح منازل عالم خلوص و عوالم قبل و بعد از آن: فصل اول: خاصیت عدد چهل در ظهور استعدادات، فصل دوم: معرفت اجمالیه مقصد، فصل سوم، دخول به عالم خلوص و معرفت آن، فصل چهارم: سیر در منازل چهل گانه عالم خلوص.
2. بخش دوم: در طریق سلوک و مسافرت الی الله به دو بیان: فصل اول: بیان اجمالی در طریق سلوک الی الله، فصل دوم، بیان تفصیلی در طریقه سلوک الی ا... فصل سوم: آثار سلوک، فصل چهارم: طریق ذکر مؤلف (ره)

نظر صاحبنظران
علامه طهرانی روزی در خدمت استاد علامه طباطبایی عرض می کند که: «حقیر با وجودی که کتب اخلاق و سیر و سلوک و عرفان را بسیار مطالعه نموده ام هیچ کتابی مانند این رساله جامع و شامل و متین و اصولی و مفید و روان و در عین حال مختصر و موجز نیافتم.» علامه طباطبایی از این سخن تعجب کردند و فرمودند: «این نظیر عبارتی است که از مرحوم قاضی شنیدم چه ایشان می فرمود: کتابی بدین پاکیزگی و پر مطلبی در عرفان نوشته نشده است.»
حضرت آیه الله حاج شیخ عباس قوچانی که وصی مرحوم قاضی هستند می گویند «مرحوم قاضی به این رساله عنایت بسیاری داشته ولی کرارا می فرموده است که من اجازه به جا آوردن اوراد و اذکاری را که در این رساله آورده است به کسی نمی دهم.»
همان طور که در اعیان شیعه و الذریعه آمده است می توان نتیجه گرفت که نسبت این رساله به بحرالعلوم اقرب و اقوی است. خصوصا با ملاحظه حالات آن مرحوم که دارای مقام صفای باطن و نورانیت ضمیر بوده و از اسرار و مغیبات بهره وافی داشته است.