رگ شناسی یا رساله در نبض

رگ شناسی به جای معرفت النبض به کار رفته همچنان که گیاه شناسی و زمین شناسی را به جای معرفت النبات و معرفت الارض استعمال می کنند و مقصود آن تشریع رگ ها یا علم وظایف اعصاب نیست بلکه مقصود علم به احوالی است در رگ جنبنده که آن را بتازی نبض خوانند و کلمه رگ گرچه بر چسب لغت لفظی عام است و هر عصبی را از ورید و شریان شامل می شود ولی مصنف خود آن را در همین رساله گاهی به معنی حال روح و گاهی به معنی دو حرکت انقباض و انبساط که نبض خوانند استعمال کرده است. ابن سینا این کتاب را به فرمان علاء الدوله نوشته است و کتاب را به زبان فارسی نگاشته است.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).

ساختار بندی کتاب:
1. فصل اول: در اصل هایی که اول باید دانست (مبحث عناصر چهارگانه)
2. فصل دوم: در بیان تحلل بدن و سبب حیات برخی حیوانات در حالی که مدتی تغذیه نمی کنند.
3. فصل سوم: در بیان اینکه دل به منزله شریان همه تن است و...
4. فصل چهارم: در بیان اینکه همواره بین حرکت انقباض و انبساط سکونی فاصله است.
5. فصل پنجم: در اندازه حرکت و تعریف نبض و اقسامی که از آن پدید می آید و...
6. فصل ششم: بحث در استواء و اختلاف، بحث در باب نظام و عدم نظام و بحث در جنس وزن و زمان حرکت.
7. فصل هفتم: گفتار در نبض مستوی و مختلف.
8. فصل هشتم: اقسام نبض مرکب که نام های مخصوص دارد.
9. فصل نهم: در سبب های نبض