المسائل السرویه

یکی دیگر از آثار ارزشمند شیخ جلیل القدر مفید می باشد که به زبان عربی تألیف یافته است. این کتاب با عناوین مختلفی چون: اجوبه المسائل السرویه، الاسئلة السرویه، جوابات المسائل السرویه، رسالة فی اجوبه المسائل السرویه، المسائل السرویه آمده است. و گویا نام المسائل السرویه برگرفته از نسبت سائل بر ساریه یکی از شهرهای مازندران است.
شیخ مفید در این کتاب به سوالاتی که در زمینه های مختلف علوم قرآن، فقه، حدیث، عقاید و کلام پرسیده می شود پاسخ می گوید. وی در پاسخ گویی کمال ایجاز را به کار می گیرد و در مواردی مطلب را به کتاب های دیگر خود ارجاع می دهد. شیوه شیخ در این کتاب گاه به پاسخ گویی سوال سائل می پردازد و گاه خود سوالاتی فرضی که ممکن است برای کسی پیش بیاید را مطرح می کند و به آنها پاسخ می دهد.

معرفی اجمالی نویسنده:
محمد بن محمد نعمان بغدادی ملقب به شیخ مفید در ذیقعده سال 336 هجری قمری در ده فرسنگی بغداد متولد شد. وی استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علم الهدی بود. فقیه و علم کلام شیعی که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه متعزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. گویند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد. در حدود 200 اثر به او نسبت داده شده که این کتاب ها از جمله آنهاست: ارکان فی دعائم الدین، العیون و المحاسن، اصول الفقه، الکلام فی وجوه اعجاز القرآن، تاریخ الشریعه.
ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم الفهرست که درباره متکلمین شیعه بحث می کند از او به عنوان "ابن المعلم" (فرزند معلم) یاد می کند و ستایش می نماید. ابویعلی جعفری که داماد مفید بوده است گفته است که مفید شب ها مختصری می خوابید، باقی را به نماز یا مطالعه یا تدریس یا تلاوت قرآن کریم می گذرانید. شیخ بزرگوار شیخ مفید در شب جمعه 3 رمضان سال 413 هـ.ق در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تـجـلـیـل فـراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسى که خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از کثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گـریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضى علم الهدى بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام جواد (ع) پائین پاى آن حضرت و نزدیک قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید. می گویند سخنوران غیر شیعه که از تأثیر سخن شیخ و استحکام منطق او در دعوت به مذهب تشیع به تنگ آمده بودند با درگذشت وی آسوده شدند.

ساختاربندی کتاب:
سوالات یازده گانه ای که شیخ در این کتاب به آنها پاسخ می دهد به قرار زیر است:
مسئله 1: متعه و رجعت
مسئله 2: اشباح، عالم ذر و ارواح
مسئله 3: ماهیت روح
مسئله 4: ماهیت انسان
مسئله 5: عذاب قبر
مسئله 6: زندگانی شهدا
مسئله 7: حکم کسی که قائل به جبر و جواز رؤیت خداوند است
مسئله 8: اختلاف در ظواهر آیات
مسئله 9: صیانت قرآن از تحریف
مسئله 10: ازدواج ام کلثوم دختر امیرالمومنین (ع) و دختران رسول خدا (ص)
مسئله 11: اصحاب کبائر