النکت الاعتقادیه

یکی از آثار بسیار ارزشمند شیخ فاخر جهان اسلام، ابن معلم، شیخ مفید کتاب النکت الاعتقادیه می باشد که به زبان عربی تألیف یافته است.
در معرفت خداوند و اصول دین انسان نمی توان به صرف تقلید اکتفا کرد چرا که این باعث می شود همیشه اوقات مردم در تشکیک باشند و ایمان کاملی که سبب پیشرفت اسلام و پایبند شدن به قوانین و احکام او باشد نداشته باشند. از این جهت علمای اعلام کتاب های بسیاری مفصلا و مختصرا در این باب تألیف نموده اند که از آن جمله کتاب "نکت الاعتقادیه" شیخ مفید است که حاوی اصول اسلامیه و فنون کلامیه در معرفت خداوند و اصول دین می باشد که در آن شیخ با دلایل عقلی و براهین قطعی به طرح مباحث می پردازد.
آیت الله سید هبة الدین شهرستانی از جمله کسانی است که بر این کتاب حاشیه ای زده و به شرح و بسط مطالب کتاب پرداخته اند.

معرفی اجمالی نویسنده:
محمد بن محمد نعمان بغدادی ملقب به شیخ مفید در ذیقعده سال 336 هجری قمری در ده فرسنگی بغداد متولد شد. وی استاد شیخ طوسی و سید مرتضی علم الهدی بود. فقیه و علم کلام شیعی که بیشتر در علم کلام تبحر داشت و مکتب کلامی شیعه در عصر او به اوج کمال رسید. او در مناظرات دینی مهارت خاصی داشت و مناظراتش با قاضی عبدالجبار رئیس فرقه متعزله بغداد و قاضی ابوبکر باقلانی رئیس اشاعره معروف بود. گویند لقب «مفید» را علی بن عیسی معتزلی در عهد جوانی، در نتیجه مباحثه با وی به او داد. در حدود 200 اثر به او نسبت داده شده که این کتاب ها از جمله آنهاست: ارکان فی دعائم الدین، العیون و المحاسن، اصول الفقه، الکلام فی وجوه اعجاز القرآن، تاریخ الشریعه.
ابن الندیم در فن دوم از مقاله پنجم الفهرست که درباره متکلمین شیعه بحث می کند از او به عنوان "ابن المعلم" (فرزند معلم) یاد می کند و ستایش می نماید. ابویعلی جعفری که داماد مفید بوده است گفته است که مفید شب ها مختصری می خوابید، باقی را به نماز یا مطالعه یا تدریس یا تلاوت قرآن کریم می گذرانید. شیخ بزرگوار شیخ مفید در شب جمعه 3 رمضان سال 413 هـ.ق در بغداد، پس از 75 سال تلاش و خدمت ارزنده درگذشت و مورد تـجـلـیـل فـراوان مردم و قدردانى علما و فضلا قرار گرفت و به تعبیر شاگرد بزرگوارش شیخ طوسى که خود حاضر در صحنه بوده است، روز وفات او از کثرت دوست و دشمن براى اداى نماز و گـریستن بر او، همانند و نظیر نداشته است. هشتاد هزار تن از شیعیان او را تشییع کردند و سید مرتضى علم الهدى بر او نمازگزارد و در حرم مطهر امام جواد (ع) پائین پاى آن حضرت و نزدیک قبر استادش ابن قولویه مدفون گردید. می گویند سخنوران غیر شیعه که از تأثیر سخن شیخ و استحکام منطق او در دعوت به مذهب تشیع به تنگ آمده بودند با درگذشت وی آسوده شدند.

ساختاربندی کتاب:
فصل اول: در شناسایی پروردگار و صفات ثبوتیه و سلبیه
از جمله مسائلی که در این فصل طرح و بحث می شود:
- تعریف حادث و قدیم چیست؟
- چه دلیل است که هر ممکن الوجودی حادث است؟
- چه دلیل است که ایجاد کننده حوادث قادر و مختار است؟
- تعریف حی چیست؟ خداوند بینا و شنواست یا نه؟
فصل دوم: در عدل
از جمله مسائلی که در فصل دوم طرح و بحث می شود:
- خداوند عادل و حکیم است یا نه؟
- قبیح چیست و تعریف واجب کدام است؟
فصل سوم: در نبوت
از جمله مسائلی که در فصل سوم طرح و بحث می شود:
- تعریف لطف چیست؟
- پیغمبر این امت کیست؟
- تعریف معجزه چیست؟
فصل چهارم: در امامت
از جمله مسائلی که در فصل چهارم طرح و بحث می شود:
- تعریف و شناسایی امام چیست؟
- چه دلیل است که نصب امام در حکمت واجب است؟
- دلیل وجوب عصمت امام در چیست؟
- امام بعد از علی بن ابیطالب کیست؟ و چه دلیلی بر امامت هر یک از آنها مذکور شده است؟
فصل پنجم: معاد
از جمله مسائلی که در فصل پنجم طرح و بحث می شود:
- چه دلیلی بر زنده شدن دوباره مردگان وجود دارد؟
- چه دلیل است که آنچه پیغمبر از جانب خدا آورده و بیان کرده حق است؟