تأثیر دین اسلام در نظام فکری و اعتقادی ایرانیان

اسلام بدون شک یک نظام فکری و اعتقادی جدید به ایران داد و مردم ایران بشکل بی سابقه ‏ای نظامات فکری و اعتقادی اسلام‏ را پذیرفتند و افکار و معتقدات پیشین خود را دور ریختند و این پذیرش‏ دفعی و فوری نبود، تدریجی بود و مخصوصا بیشتر در دوره استقلال و قدرت ایرانیان در مقابل اعراب صورت گرفت. از طرفی اسلام از یک امتیاز خاص‏ برخوردار است که هیچ آیینی مانند آن این اندازه نتوانسته است روح مردم‏ مغلوب را تحت تاثیر و نفوذ معنوی خود قرار دهد. گوستاولوبون در تاریخ تمدن اسلام و عرب می‏گوید: شریعت و آیین اسلام در اقوامی که آن را قبول نموده تأثیری به سزا بخشیده است. در دنیا خیلی کمتر مذهبی پیدا شده که به قدر اسلام در قلوب‏ پیروانش نفوذ و اقتدار داشته بلکه غیر از اسلام شاید مذهبی یافت نشود که‏ تا این قدر حکومت و اقتدارش دوام کرده باشد، چه، قرآن کریم که مرکز اصلی‏ است اثرش در تمام افعال و عادات مسلمین از کلی و جزئی ظاهر و آشکار می‏باشد. و از طرف دیگر مردم ایران در میان همه مللی که اسلام را پذیرفتند از یک امتیاز خاص برخوردارند و آن اینکه هیچ ملتی مانند ایران به این‏ سهولت نظام فکری پیشین خود را رها نکرد و آنچنان با جدیت و عشق و علاقه‏ در دل خود را به روی افکار و عقائد دین جدید باز نکرد و به قول دوزی مستشرق معروف: مهمترین قومی که تغییر مذهب داد ایرانیان بودند، زیرا آنها اسلام را نیرومند و استوار نمودند نه عرب.