قرآن و رویداد غدیر

در مورد رویداد «غدیر» گذشته بر آیه ی «تبلیغ» یعنی آیه ی «یا أیها الرسول بلغ ما أنزل إلیک من ربک و إن لم تفعل فما بلغت رسالته؛ اى پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنى رسالت او را انجام نداده اى.» (مائده/ 67) دو آیه ی دیگر نازل شده و به حادثه ابدیت و جاودانگی بخشیده است این دو آیه عبارتند از:
1- آیه ی اکمال دین.
2- آیه ی سؤال عذاب.
اینک درباره ی هر دو آیه به بحث و گفتگو می پردازیم: «الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الإسلام دینا؛ امروز کافران از (نابودی) دین شما نومید شدند از آنان مترسید و از من بترسید. امروز دین شما را تکمیل کردم و نعمت خود را به پایان رسانیدم و اسلام را به عنوان دین، برای شما برگزیدم.» (مائده/ 3)
دقت در مضمون آیه ی اکمال دین، می رساند که روز نزول آیه، حادثه بسیار مهمی رخ داد که مایه ی نومیدی دشمنان از پیروزی بر اسلام و موجب کمال دین و اتمام نعمت های معنوی خدا شده است اکنون باید دید چه روزی می تواند حامل چنین نویدهایی باشد و با این خصوصیات و نشانه ها خود را در عرصه تاریخ نشان دهد؟
1- آیا روز فتح مکه می تواند دارای چنین خصوصیاتی باشد؟ به طور مسلم نه زیرا در آن روز پیمانهای مسلمانان با مشرکان به قوت خود باقی بود و هنوز مراسم حج بسان عصر جاهلی برگزار می شد. و قسمتی از احکام پس از آن فرود آمده است از این جهت نه یأسی بر کافران منطقه مستولی شده بود و نه آیین (به معنی بیان فروع و نه به معنی تحکیم پایه های آن) تکمیل گردیده بود.
2- آیا روز اعلام بیزاری از مشرکان می تواند مظهر چنین روزی باشد به تصور اینکه یأس و نومیدی در چنین روزی بر مشرکان مستولی گردید؟ باز می گوییم نه زیرا بیان دین به معنی احکام در آن روز پایان نیافته بود به گواه اینکه قسمتی از «حدود» و «قصاص» و احکام مربوط به «کلاله» پس از اعلام بیزاری نازل گردیده است. و تنها مسئله ی یأس کافران نشانه ی آن روز نیست. بلکه یأس توأم با تکمیل آیین، و هرگز در روز اعلام بیزاری، این نوید به صورت توأم در آن روز تحقق نپذیرفته بود. اکنون باید دید روزی که حامل این نوید گرانبها بود چه روزی بوده است؟! گروهی نظر می دهد که این روز، همان روز «عرفه» سال دهم هجرت است که در تاریخ به نام «حجة الوداع» معروف است ولی با توجه به حوادث تاریخی این دو نوید گرانبها در چنین روزی تحقق نپذیرفت. مسئله ی یأس و نومیدی به دو صورت می تواند مطرح گردد:
الف: یأس قریش و مشرکان شبه جزیره؛ یک چنین نومیدی پیش از این روز تحقق پذیرفته بود و قریش در روز فتح مکه، و دیگر مشرکان در روز اعلام بیزاری، از پیروزی اسلام کاملا مأیوس شده بودند در این صورت صحیح نخواهد بود که بگوییم در روز عرفه ی سال دهم حجة الوداع یأس و نومیدی مشرکان جامه ی عمل پوشید در حالی که چنین کاری یک سال و اندی قبل، تحقق پذیرفته بود.
ب: یأس همه ی کافران روی زمین به یک چنین نومیدی تا آن روز جامه ی عمل نپوشیده بود.
اما مسئله ی تکمیل دین اگر مقصود از «دین» احکام و فروع دین باشد هرگز پرونده بیان احکام الهی در روز عرفه بسته نشد بلکه یک رشته احکام مربوط به ربا و ارث و... پس از روز عرفه (حجة الوداع) نازل شده است. تنها روزی که می تواند بستر این دو نوید الهی باشد، همان روز «غدیر» است که با تعیین جانشین پیامبر هم یأس بر دشمنان مستولی گردید و هم آیین خدا تکمیل شد. البته مقصود از یأس، نومیدی مخصوصی است که با تکمیل دین توأم می باشد. و مقصود از تکمیل دین، تکمیل ارکان و پی ریزی اسباب بقاء آن است، نه بیان فروع و جزئیات.