بررسی شناخت امامت و امامان در حدیث امام صادق علیه السلام

حضرت امام جعفر صادق (ع) ضمن یک سخنرانی، که در آن درباره شناخت امامت و امامان حقایقی بیان کرده است، از جمله فرموده است: «ان الله، عز و جل، اوضح بایمه الهدی، من اهل بیت نبینا عن دینه. وابلج بهم عن سبیل منها جه. وفتح بهم عن باطن ینابیع علمه. فمن عرف من امه محمد (ص) واجب حق امامه، وجد طعم حلاوه ایمانه، وعلیم فضل طلاوه اسلامه. لان الله- تبارک و تعالی- نصب الامام علما لخلقه، وجفله حجه علی اهل مواده وعالمه والبسه الله تاج الوفار، و غشاه من نور الجبار یمد بسبب الی السماء لا ینقطع عنه مواده ولا ینال ما عندالله الا بجهه اسبابه ولا بقبل الله اعمال العباد الا بمعرفته؛ خدای عز و جل، به وسیله پیشوایان هدایت، از خاندانان پیامبر، دین خویش آشکار ساخت، و راه روشن خود نمایان فرمود، و سرچشمه های پوشیده علم خویش بگشود اکنون هر یک از مسلمانان وظیفه خود را در برابر امام بشناسد، طعم شیرین ایمان راخواهد چشید، و شکوه همه جاگیر اسلام را خواهد دید زیرا خدای متعال، امام را، برای مردمان چنان درفش راهیاب نصب کرده است، و او را دلیل و پیشگام مردم جهان قرار داده است. خدا تارک امام را با تاج وقارمزین داشته، و او را در شعشعه انوار کبریایی غرق ساخته است. امام به آسمان متصل است، و هیچ چیز از دسترس او بدور نیست. و هیچ چیز از خدا به خلق نمی رسد، مگر با وساطت او. و اعمال بندگان پذیرفته نمی شود، مگر با معرفت او.»

سه توضیح:
1-اینکه در این حدیث فرخنده امده است که «هر مسلمانی با شناخت وظیفه خود، در برابر امام طعم شیرین ایمان خود را خواهد چشید، و شکوه همه جاگیر اسلام را خواهد دید» اشاره است به اهمیت رهبری، و هم درتربیت صحیح فرد، و هم در رشد مکتبی اجتماع. فرد هنگامی یک مسلمان بصیر و یک مؤمن آگاه تواند بود، و طعم شیرین ایمان آگاهانه خویش را خواهد چشید، که تحت تربیت درست رهبر کامل قرار گیرد، و درست تربیت شود. همچنین مکتب اسلام هنگامی همه جاگیر خواهد شد، و شعاع شکوهمند آن گسترش خواهد یافت، که رهبریی کامل و عادل، و آگاه و خالص، در رإس باشد، یعنی: همان امامت حقه. جهانگیر شدن اسلام، در پرتو امامت خواهد بود و بس.
2- اینکه در بخش آخر حدیث (از آنچه در اینجا نقل شد) آمده است که «اعمال بندگان خدا پذیرفته نمی شود مگر با معرفت امام» این معرفت همان معرفت «واجب حق الامام» است، که در آغاز حدیث نیز ذکر شد: «فمن عرف من امه محمد «(ص) واجب حق امامه» و شناختن حق واجب امام، شناختن وظیفه ای است که هر مسلمان در برابر امام دارد. و آن وظیفه، شناختن خط امامت است و قرار گرفتن در آن خط و تلاش کردن بر طبق موازین آن خط، و آن هدایت و آن تعلیم دین خدا اسین است. و عمل صالح عملی است که بر طبق میزان دین انجام پذیرد. و میزان دین امام است. در غیر این صورت، اعمال، یک سلسله حرکات و سکنات و یک رشته زحمتها و کوششهایی است که ربطی به جریان کلی هدایت نمی کند. و با «میزان الاهی» منطبق نمی گردد. از این روست که مقبول واقع نمی شود. زیرا شخص عامل، در صورتی که پیرو دقیق خط الاهی امامت نباشد، آنچه را خواسته اند نکرده است، بلکه آنچه را خود خواسته، یا جریانها و مسلکها. و به او القا کرده اند، انجام داده است. و آنچه مقبول است عمل صالح است، و صالح بودن عمل علاوه بر صحیح بودن ظواهر آن، به جوهر داشتن آن است. و جوهر عمل، انطباق عمل است با میزان الاهی. امام، میزان اعمال است.
3- اینکه در حدیث شریف آمده است که «لا ینال ما عند الله الا بجهه اسبابه» هرچه از خدا برسد به سبب امام می رسد، اشاره بلکه تصریح است به واسطه بودن امام در همه فیوضات الاهی، فیض وجود، فیض بقا، فیض نعمت، و فیض هدایت، همه و همه تعبیر «بجهه اسبابه» اشاره به قلمرو وسیع و کائناتی نفوذ و سببیت امام است، و تصرف اما در سراسر جهان اسباب، که مساوی است با جهان ماسوی الله. این معروفت عظیم، شایسته دقت و تامل و تلقی و تحمل است.