مرز توحید و شرک در توحید عملی

مرز توحید و شرک در توحید عملی به سوی اویی است «انا الیه راجعون». توجه به هر موجود -اعم از توجه ظاهری و معنوی- هرگاه به صورت توجه به یک راه برای رفتن به سوی حق باشد و نه یک مقصد، توجه به خداست. در هر حرکت و مسیر، توجه به راه از آن جهت که راه است و توجه به علامتها و فلشها و نشانه های راه برای گم نشدن و دور نیفتادن از مقصد از آن جهت که اینها علامتها و نشانه ها و فلشها هستند، به سوی مقصد بودن و به سوی مقصد رفتن است.
انبیاء و اولیاء راههای خدا هستند: «انتم السبیل الاعظم و الصراط الاقوم؛ شما بزرگراه هدایت و استوارترین راه رسیدن به خدا هستید». آنان علامتها و نشانه های سیر الی الله هستند: «و اعلاما لعباده و منارا فی بلاده و ادلاء علی صراطه؛ و نشانه هایی برای هدایت بندگان در شهرها و راهنمایان رسیدن آنان به خدا». هادیان و راهنمایان به سوی حق می باشند: «الدعاة الی الله و الادلاء علی مرضاة الله؛ دعوت کنندگان به خدا و راهنمایان بندگان به سوی رضایت او». (زیارت جامعه کبیره).
پس مساله این نیست که توسل و زیارت و خواندن اولیاء و انتظار کاری مافوق الطبیعی از آنها شرک است، مساله چیز دیگر است.
اولا باید بدانیم انبیاء و اولیاء چنین صعودی در مراتب قرب الهی کرده اند که از ناحیه حق تا این حد مورد موهبت واقع شده باشند یا نه؟ از قرآن کریم استفاده می شود که خداوند به پاره ای از بندگان خود چنین مقامات و درجاتی عنایت کرده است (رجوع شود به رساله ولاءها و ولایتها از مؤلف).
مساله دیگر این است که آیا مردمی که توسلات پیدا می کنند و به زیارت می روند و حاجت می خواهند، از نظر توحیدی درک صحیحی دارند یا ندارند؟ آیا واقعا با نظر به سوی اویی به زیارت می روند یا با فراموشی او و مقصد قرار دادن شخص زیارت شده که بدون شک اکثر مردم با چنان توجه غریزی به زیارت می روند. ممکن است اقلیتی هم باشند که فاقد درک توحیدی -ولو در حد غریزی- باشند به آنها باید توحید آموخت نه آنکه زیارت را شرک دانست.
مساله سوم این است که اقوال و افعالی که حکایتگر تسبیح و تکبیر و تحمید است و ستایش ذات کامل علی الاطلاق و غنی علی الاطلاق است، در مورد غیر خدا شرک است. سبوح مطلق و منزه مطلق از هر نقص و کاستی اوست، بزرگ مطلق اوست، آن که همه ستایشها منحصرا به او برمی گردد اوست، آن که همه حولها و قوه ها قائم به اوست ذات اوست. این گونه توصیفها -چه به صورت قولی و چه به صورت عملی- برای غیر خدا شرک است.