راویان حدیث غدیر

کتاب های حدیث و تفسیر و کلام و عقاید و سیره و لغت عالمان اهل سنت از ذکر غدیر و مآخذ و روایان آن مملو است. و مسلم بودن واقعه غدیر، حقیقتی است انکار ناپذیر. به گفته عالم سنی مشهور، ضیاءالدین مقبلی صنعانی مکی (1047-1108)، که در پیش نیز نقل شد: «اگر حدیث غدیر ثابت و معلوم نباشد، پس در اسلام هیچ ثابت و معلومی نیست.»

علامه امینی، که به ذکر اسناد غدیر از کتب اهل سنت پرداخته است دریایی موج خیز بوجود آورده است که کرانه و ساحلیش نیست. وی این حدیث را از 110تن از صحابه (با چندین بار فوق حد تواتراست)، و 84 تن از تابعان، و 361 تن از عالمان و محدثان اهل سنت نقل کرده است؛ اینک نام چندتن از روایان صحابی (به ترتیب تاریخ درگذشت):

راویان غـــدیر ازصحابه
(«صحابه» جمع «صحابی» است. و صحابه و اصحاب به مسلمانانی می گویند که پیامبر اکرم (ع) را ملاقات کرده باشند.»
1-ابوبکر بن ابی قحافه م13 ق
2-سعدبن عبادة انصاری م14
3-خالدبن ولید مخزومی م21
4-عمربن خطاب م23
5-ابی بن کعب انصاری م30
6-ابوذر غفاری م31
7-عبدالرحمان بن عوف قرشی م31
8-عباس بن عبدالمطلب م32
9-عبدالله بن مسعود هذلی م32
10-مقداد بن عمرو کندی م33
11-عثمان بن عفان م35
12-حذیقة بن یمان یمانی م36
13-زبیر بن عوام قرشی م36
14-سلمان فارسی م36
15-طلحه بن عبیدالله تمیمی م36
16-خزیمه بن ثابت انصاری م37
17-عمار یاسر م37
18-عمرو بن عاص م43
19-زید بن ثابت انصاری م45
20-ابوایوب انصاری م45
21-سعید بن زید قرشی م50
22-عمروبن حمق خزاعی م50
23-عمران بن حصین خزاعی م52
24-اسامه بن زید بن حارثه م54
25-سعد بن ابی وقاص م54
26-عایشه ام المومنین م57
27-سمره بن جندب فزاری م58
28-قیس بن سعد انصاری م59
29-ابوسعید خدری م63
30-زید بن ارقم انصاری م66
31-عبدالله بن عباس م68
32-عدی بن حاتم م68
33-براء بن عازب اوسی م72
34-عبدالله بن عمر م72
35-جابر بن عبدالله انصاری م73
36-سلمه بن عمرو اسلمی م74
37-مالک بن حویرت لیثی م74
38-سهل بن سعد ساعدی م91
39-انس بن مالک انصاری م93
40-وابوالطفیل، عامر بن واثلة لیثی م100

راویان غـــدیر از تابعان
(«تابعین» (تابعان)، به کسانی از مسلمانان گفته می شود که عهد پیامبر اکرم (ص) را درک نکرده اند، و لیکن مصاحبت یا چند تن از اصحاب را درک کرده اند، مانند «مالک اشتر نخعی»
1-سعید بن وهب کوفی // م76 ق
2-ابومریم بن حبیش اسدی م 81
3-ابوسلمه بن عبدالرحمان بن عوف م94
4-سعید بن مسیب مخزومی م94
5-سعید بن جبیر اسدی م95
6-ابوصالح مدنی م101
7-عامربن سعد بن ابی وقاص م104
8-ضحاک بن مزاحم هلالی م105
9-سالم بن عبدالله بن عمر م106
10-طاووس بن کیسان یمانی م106
11-ابونجیح یسار ثقفی م109
12-حکم بن عتیبة کوفی م114
13-عدی بن ثابت انصاری م116
14-عمروبن مره کوفی م116
15-حبیب بن ابی ثابت اسدی م117
16- سلمه بن کهیل حضرمی م121
17-ابواسحاق سبیعی م127
18-علی بن زید بصری م129
19-یزید بن ابی زیاد کوفی م136
20- ابوبکر مخزومی م150

راویان غــدیر از عالمان
محدثان، مورخان، مفسران، متکلمان، ادیبان
از میان عالمان اهل سنت نیز شمار بسیاری ( بیش از 360 تن)، حدیث غدیر را با اسناد خویش و جمعی از آنان با چندین سند و طریق درکتاب های خود نقل کرده اند. بیشتر این عالمان از حافظان حدیث، یا مفسران و مورخان و متکلمان و دانشمندان گزیده و مشهورند، و مولفان کتابهای عمده و تألیف های معتبر می باشند.
عالمان یاد شده در کتاب «الغدیر» زیر عنوان «طبقات الرواه من العلماء» به ترتیب سده ها شناسانده شده اند، و شرح زندگی آنان به نقل از کتابهای معتبر «شرح زندگی عالمان»، که خود صاحبنظران اهل سنت نوشته اند آمده است؛ و اسناد و مآخذ آنان در نقل «حدیث غدیر» به صورت مستند نشان داده است. اینک نام شماری از آنان:
1-عمرو بن دینار جمحی مکی
2-حافظ ابوهشام ضـبی کوفی
3-حافظ عبدالملک عرزمی
4-حافظ محمد بن اسحاق 
5-حافظ ابن لهیعة مصری
6-حافظ وکیع بن جراح کوفی
7-محمد بن ادریس شافعی
8-حافظ عبدالرزاق صنعانی
9-حافظ ابو عبید هروی
10-حافظ ابن راهویه مروزی
11-احمد بن حنبل شیبانی 
12-حافظ محمد بن اسماعیل بخاری 
13-حافظ احمد بن منصور بغدادی 
14-حافظ ابن ماجة قزوینی
15-حافظ ابوعیسی ترمذی 
16-حافظ ابوعبدالرحمان نسائی 
17-حافظ ابویعلی موصلی 
18-محمد بن جریر طبری
19-حافظ علی دارقطنی
20-حافظ ابن زولاق مصری
21-قاضی ابوبکر باقلانی
22-حافظ محمد حاکم نیشابوری
23-ابواسحاق ثعلبی
24-حافظ ابوبکر خطیب بغدادی
25-ابوالحسن واحدی نیشابوری
26-حافظ ابومحمد فراء بغوی
27-حافظ ابن عساکر دمشقی
28-فخرالدین رازی 
29-ابوعبیدالله یاقوت حموی
30-حافظ ابوالحسن، ابن اثیر جزری
31-ابوالمظفر سبط ابن الجوزی
32-حافظ محیی الدین نووی دمشقی
33-قاضی ناصر الدین بیضاوی
34-حافظ شمس الدین ذهبی
35-قاضی عبدالرحمان ایجی
36-حافظ عماد الدین، ابن کثیر دمشقی
37-سعد الدین تفتازانی
38-ابن خلدون اسپانیائی
39-خواجه پارسای بخاری
40-قاضی شهاب الدین دولت آبادی
41-حافظ ابن حجر عسقلانی مصری
42-قاضی بدر الدین عینی حلبی
43-حافظ جلال الدین سیوطی
44-حافظ ابوالعباس قسطلانی مصری
45- حافظ ابن حجر هیتمی
46-علی متقی هندی
47-ملاعلی قاری هروی
48-زین الدین مناوی قاهری
49-احمد بن با کثیر مکی
50- قاضی شهاب الدین خفاجی مصری
51- ضیاء الدین مقبلی صنعانی
52-ابوعبدالله زرقانی مصری
53-مفتی حامد بن علی عمادی دمشقی
54-ابوالعرفان محمد صبان مصری
55- قاضی محمد شوکانی صنعانی
56-سید محمد آلوسی بغدادی
57-سید احمد زینی دحلان مکی
58-شیخ یوسف نبهانی بیروتی
59-سید مومن شبلنجی مصری
60- شیخ محمد عبده مصری
61-استاد احمد زکی مصری
62-شیخ محمد حبیب الله شنقیطی مصری
63-قاضی بهلول بهجت زنگه زوری
64-دکتر احمد فرید رفاعی
65-استاد محمد محمود رافعی مصری
66-دکتر طه حسین مصری
67-استاد محمد شاکر نابلسی
68-حافظ ناصر السنة حضرمی
69-استاد عبدالفتاح عبدالمقصود مصری
70- دکتر عمر فروخ (درکتاب «حکیم المعروة»)