آیاتی درباره صابران در قرآن

خداوند همان گونه که برای هر یک از اعمال انسان پاداش دنیوی و جزای اخروی قرار داده، همچنین برای صبر و شکیبائی انسان بر ناخوشیها و مصائب نیز، جزای دنیائی و پاداش آخرتی مقرر داشته است. امام علی (ع) از رسول اکرم روایت کرده که آن حضرت فرموده: «الصبر ثلاثه صبــر عند المصیبه، و صــبر علی الطاعه، و صـــبر عند المعصیه؛ صبر و شکیبائی سه گونه است: خویشتن داری به هنگام مصیبت، استقامت و پایداری در اطاعت، شکیبیدن و بردباری در برابر معصیبت». خداوند در سوره اعراف فرموده: بنی اسرائیل را به خاطر آنکه در زندگی دنیا صبر و استقامت نشان دادند، پاداش داده است: «و أورثنا القوم الذین کانوا یستضعفون مشارق الأرض و مغاربها التی بارکنا فیها و تمت کلمه ربک الحسنی علی بنی إسرائیل بما صبـــروا و دمرنا ما کان یصنع فرعون و قومه و ما کانوا یعرشون؛ مشرق ها و مغرب های سرزمینی را که برکت داده بودیم، به آن قوم به ضعف کشیده شده (بنی اسرائیل) به میراث دادیم، و وعده نیک پروردگارت بر بنی اسرائیل به خاطر صبر و استقامتی که نشان دادند، تحقق یافت، و آنچه فرعون و فرعونیان می ساختند و می افراشتند، درهم کوبیدیم!» (اعراف/ 137). و نیز، درباره پاداش انواع سه گانه صبر و شکیبائی می فرماید:
1- «و لنبلونکم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من الأموال و الأنفس و الثمرات و بشر الصابرین* الذین إذا أصابتهم مصیبــه قالوا إنا لله و إنا إلیه راجعون* أو لئک علیهم صلوات من ربهم و رحمه و أولئک هم المهتدون؛ یقینا همه شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاهش در مالها و جانها و ثمرات امتحان می کنیم، و بشارت ده شکیبایان را!* آنانکه هرگاه مصیبتی به ایشان رسید گفتند: ما از خدائیم به سوی او بازمی گردیم! * آنان، مشمول صلوات و رحمت پروردگار خود هستند، آنان همان هدایت یافتگانند!» (بقره/ 155-157).
2- «لیس البــر أن تو لوا وجوهکم قبل المشرق و المغرب ولکن البــر من آمن بالله و الیوم الآخر و الملائکه و الکتاب و النبــیـین و آتی المال علی حبه ذوی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل و السائلین فی الــرقاب و أقام الصلاة و آتی الزکاة و الموفون بعهدهم إذا عاهدوا و الصابرین فی البأساء و الضـــراء و حین البأس أولئک الذین صدقوا أولئک هم المتقون؛ نیکی (تنها) این نیست که روی خود را به سوی مشرق و مغرب کنید بلکه نیکی و نیکوکردار آن است که به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتاب و پیامبران، ایمان آورده و مال خود را، با آنکه دوستش داد، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان و سائلان و بردگان، انفاق می کند، و نماز را برپا می دارد، و زکات را می پردازد، و نیز، آنانی که -هرگاه عهد بستند- به عهد خود وفا می کنند، و در برابر محرومیت ها و بیماریها و زمان جنگ صبر استقامت نشان می دهند. اینان کسانی اند که راست می گویند و ایشان پرهیزکارانند!» (بقره/ 177). خلاصه این آیات که از سوره بقره آوردیم این شد که: پرهیزکاران و هدایت یافتگان و نیکوکاران کسانی اند که کارهای شایسته انجام داده و به انواع سه گانه صبر و شکیبائی آراسته اند. از جمله نمونه ها و مصادیق صبر بر طاعت و مصیبت، صبر و شکیبائی مومنان بر اذیت و آزار و سخریه و ریشخندی است که برای ایمانشان به خدا تحمل می کنند، چنانکه خدای متعال از آن خبر داده و فرموده:
1- «إنه کان فریق من عبادی یقولون ربنا فاغفرلنا و ارحمنا و أنت خیر الــراحمین* فاتخذتموهم سخریا حتی أنسوکم ذکری و کنـتم منهم تضحکون* إنی جـــزیتهم بما صبــروا و أنهم هم الفائزون؛ آری، گروهی از بندگانم می گفتند: پروردگارا! ما ایمان آوردیم، ما را بیامرز و بر ما رحم کن که تو بهترین رحم کنندگانی!* و شما آنان را به باد مسخره گرفتید تا یاد مرا از خاطرتان زدودند، و شما همچنان به آنها می خندیدید* من امروز آنان را به خاطر صبر و استقامتشان پاداشی دادم، راستی را که آنان رستگارانند!» (مومنون/ 111-109)
2- «الذین اتیناهم الکتاب من قبله به یومنون* و إذا یتلی علیهم قالوا امنا به إنه الحق من ربنا إنا کنا من قبله مسلمین* أ ولئک یوتون أجــرهم مــرتین بما صبــروا و یدرؤون بالحسنه السـیئه و مما رزقناهم ینفقون* و إذا سمعوا للغو أ عـــرضوا عنه و قالوا لنا أعمالـنا و لـکم أعمالکم سلام علکیم لا نبــتغی الجاهلین؛ آنانکه پیش از قرآن، کتاب آسمانی به آنها داده ایم، به آن ایمان می آورند* هنگامی که بر آن تلاوت شود می گویند: به آن ایمان آوردیم. اینها همه حق است و از جانب پروردگار ماست. ما پیش از این هم مسلمان بودیم* آنان به خاطر شکیبائی و صبرشان، پاداش خود را دوبار دریافت می دارند، و با نیکی ها بدی ها را دفع می کنند، و از آنچه روزی شان داده ایم انفاق می کنند* و هرگاه سخن لغو و بیهوده بشنوند از آن روی می گردانند و می گویند: اعمال ما از آن ماست اعمال شما از آن خودتان، سلام بر شما، ما خواهان جاهلان نیستیم!» (قصص/ 52-55)
3- خداوند در سوره رعد صابران و برپادارندگان نماز را بشارت داده و فرموده:
«و الذین صبـــروا ابتغاء وجه ربهم و أقاموا الصلاة و أنفقوا مما رزقناهم ســرا و علانیة و یدرون بالحسنه الســـیئة أولئک لهم عقبی الدار* جنات عدن یدخلونها و من صلح من آبائهم و أزواجهم و ذریاتهم و الملائکه یدخلون من کل باب* سلام علیکم بماصبـــرتم فنعنم عقبی الدار؛ و آنان که به خاطر پروردگارشان شکیبائی ورزیده، و نماز را بر پا می دارند، و از آنچه روزی شان داده ایم، در نهان و آشکار، انفاق کرده با حسنات سیئات را دفع می کنند؛ فرجام نیک آن سرا، ویژه آنان است* بهشت های جاویدان که -با پدران و همسران و فرزندان صالح خود- در آنها جایگزین می کردند و فرشتگان از هر دری بر آنان وارد شده* (و گویند:) سلام بر شما که صبوری کردید! وه که چه نیکوست فرجام آن سرا!» (رعد/ 24-22).