تفاوت دو سیستم فکری اصالت فرد و اصالت اجتماع

برای مقایسه این دو سیستم فکری، بودجه دولتی کشور را در نظر می‏ گیریم. اگر زمامداران کشور، اصالت فردی فکر کنند سعی خواهند کرد که بودجه کشور خود را به برنامه ‏هایی اختصاص دهند که عهده دار آسایش افراد ملت و بهبود اقتصاد عموم مردم کشور گردد ولو آنکه آهنگ پیشرفت جامعه کند گردد، ولی اگر به اصالت اجتماعی بیندیشند، به احتیاجات افراد توجه نکرده، سعی می‏ کنند برنامه‏ هایی طرح کنند که هر چه بیشتر زمینه پیشرفت اجتماع را در آینده و موجبات سر بلندی اجتماع را در میان سایر اجتماع ها تأمین کند. برنامه‏ های پرواز در فضا که کشورهای مقتدر جهان دارند ناشی از این طرز تفکر است. چنانکه می‏ دانیم این برنامه‏ ها بر برنامه‏ های بهداشتی، آموزش‏ عمومی و تربیتی تقدم یافته است. برای طراحان این برنامه ‏ها مهم نیست که‏ افرادی از کشورشان در گرسنگی و بیماری و جهل و بیخبری بسر برند، آنچه‏ مهم است سربلندی و افتخار کشورشان است. خرج این برنامه‏ ها به قدری‏ سنگین و کمرشکن است که پشت مردم این کشورها را خم کرده است و با وجود اینکه آن دولتها بیش از پنجاه درصد ثروت دنیا را با لطائف الحیل‏ می‏ ربایند باز دچار کسر بودجه هستند.
مسأله این است که اگر بودجه کلان، در یک برنامه اقتصادی یا بهداشتی‏ یا فرهنگی که به نفع عموم طرح شده است مصرف گردد ممکن است رفاه و آسایش و آزادی زیادی برای افراد ملت بوجود آورد، ولی اگر این بودجه، صرف همین برنامه‏ ها گردد در حالی که همه افراد را له می‏ کند موجب‏ افتخار و سیادت آن اجتماع می‏ گردد. طرفداران اصالت اجتماع می‏ گویند: در درجه اول باید قدرت و افتخارات‏ اجتماع را مورد اهمیت قرار داد، و طرفداران اصالت فرد می ‏گویند: در درجه اول باید منافع و آسایش ها و آزادی های افراد مورد توجه قرار گیرد. غرض از طرح این موضوع، توجه دادن به این نکته است که حساب جزء غیر از حساب کل است. ممکن است چیزی که برای جزء زیانمند و زشت است برای‏ کل سودمند و زیبا باشد.