مصداق اولین و آخرین در آیات 13و14 سوره واقعه

در آیات 13 و 14 سوره واقعه آمده: «ثلة من الاولیین و قلیل من الاخرین؛ گروه کثیری از اولین و کمی از آخرین از زمره سابقان اند.» این آیه معرکه آرای میان مفسرین شده است که مقصود از "اولین" و "آخرین" چیست. بعضی گفته اند "اولین" یعنی ما قبل پیامبر اکرم (ص)، از حضرت آدم (ع) تا رسول خدا (ص) و "آخرین" یعنی از رسول خدا (ص) به بعد، یعنی امت پیغمبر آخر الزمان.
اگر این جور باشد معنای آیه این می شود که گروه سابقین که مقربان هستند اکثرشان از امت های دیگر یعنی از مردم قبل از زمان حضرت رسول (ص) هستند، در دوره حضرت رسول به بعد گروه کمی هستند که به مقام سابقین رسیده اند.
معنای این سخن این است که چون در امم سابقه پیغمبران زیاد بوده اند و ما صد و بیست و چهار هزار پیغمبر داریم، لااقل همه پیغمبران را باید در زمره سابقین شمرد اگر از اوصیای پیغمبران کسی جزو آنها نباشد، ولی در امت آخرالزمان فقط ائمه اند که در ردیف سابقین هستند و عده کمی از غیر ائمه هم ممکن است جزو سابقین باشند.
ولی عده ای دیگر از مفسرین این نظر را قبول ندارند که "اولین" یعنی مردم قبل از پیغمبر و "آخرین" یعنی امت آخرالزمان، بلکه می گویند مقصود از "اولین" و "آخرین" هر دو همین امت آخرالزمان هستند منتها (سابقین) در میان اولینشان بیشتر است تا آخرینشان. قرینه اش هم این است که در اول مخاطب (آیه 7) می فرماید: «و کنتم ازواجا ثلاثة» شما سه نوع هستید. این "شما" که می گوید، می توانیم بگوییم مخاطب در اینجا (امت آخر الزمان است). البته محال نیست ولی بعید است که بگوییم این "کنتم" یعنی شما بشرها از اول عالم تا آخر عالم.
ظاهر این است که "کنتم" خطاب به امت آخر الزمان است: شما امت آخر الزمان سه دسته خواهید بود: سابقین، اصحاب المیمنه یا اصحاب الیمین و اصحاب الشمئمه یا اصحاب الشمال، خصوصا که ما قرائن دیگر هم از خارج بر همین مطلب داریم از جمله این حدیثی که فریقین نقل کرده اند که پیامبر اکرم (ص) فرمود: «علماء امتی کانبیاء بنی اسرائیل» یا «افضل من انبیاء بنی اسرائیل» (علم الیقین فیض کاشانی، ص 750) با عبارت «علماء هذه الامة کانبیاء بنی اسرائیل علمای امت من مانند انبیاء بنی اسرائیل اند یا افضل از انبیاء بنی اسرائیل هستند.
و باز احادیث زیادی داریم که پیغمبر اکرم فرمود اتباع من در قیامت از اتباع تمام پیغمبران دیگر بیشتر است یعنی کسانی که به وسیله من به سعادت می رسند با مقایسه تمام امت های دیگر بیشتر هستند.
در یک حدیث فرمود در حدود سه ربع اهل بهشت امت پیغمبر آخر الزمان هستند در این صورت بعید است که کسی بتواند این جور بگوید که در تربیت پیغمبرهای گذشته افرادی که به مقام سابقین رسیده اند زیاد بوده اند و در امت آخرالزمان افرادی که به مقام سابقین برسند کمتر هستند.
بنابراین ظاهر این است که قضیه از همین قرار است که در هر دو، خطاب به امت آخر الزمان است یعنی نظر فعلا درباره این هاست. شما ای امت آخر الزمان سه گروه هستید: سابقان، اصحاب المیمنه، اصحاب المشئمه، ولی در میان اولین شما از سابقان بیشترند تا آخرین شما.