نظام تشریع یعنی چه؟ انسان از آن جهت که موجودی دارای عقل و اراده و مؤثری از مؤثرهای عالم است، به حکم این که دارای عقل و اراده است، اثر خود را جبرا و بدون انتخاب انجام نمی دهد. همیشه در میان دو راهی است و این خود اوست که باید اثر خود و عمل خود را انتخاب و اختیار کند.
کلمه اختیار از ماده "خیر'' است، یعنی از دو طرف خیر و شر، مصلحت و غیر مصلحت، آن که خیر است آن را برگزیند که در مورد انسان اگر غیر از این باشد با انسانیت انسان منافات دارد. در اینجا چه برنامه ای هست؟ در اینجا فقط برنامه راهنمایی است، خدای متعال انسان را راهنمایی میک ند.
وحی، شرع و دین، یعنی راهنمایی انسان در کارهای خودش که اینگونه اختیار کند و مصلحتش در آن است و اگر آن گونه دیگر اختیار کند بر ضرر اوست.
این هم باز دو قسم است: یک قسمت تشریع الهی است، یعنی قانونی است که خدا وضع کرده است و پیامبر اکرم (ص) آن قانون را فقط به مردم ابلاغ می کند. در کنار این امر، امر دیگری هست و آن این است که خدای متعال در مسائل خصوصی و جزئی، یعنی در مسائل اجرایی، به پیغمبر حق امر و نهی داده است و بر مردم واجب است که امر و نهی او را اطاعت کنند. این است که می فرماید: «واطیعوا الله واطیعوا الرسول» (تغابن/ 12) امر خدا را اطاعت و پیروی کنید و امر پیغمبر را.