علم الحدیث و علم الرجال نتیجه تأکید رسول

در میان سخنان عالی و ارجمندی که از رسول اکرم (ص) نقل شده قسمت هایی هست که مخاطب در آن قسمت ها یک شخص معین است و به نوان وصیت و نصیحت به آن شخص معین بیان فرموده و این قسمت ها از جمله بیانات مفصل و طولانی حضرت رسول اکرم است و در کتب ضبط شده است، مثل بیاناتی که به عنوان وصیت و نصیحت، علی (ع) و یا عبدالله بن مسعود و یا ابوذر غفاری را مخاطب قرار داده است و شاید علت این که یک شخص معین را مخاطب قرار داده با اینکه آن کلمات حکمت هایی کلی و دستورالعمل هایی جامع است و برای عموم مفید است این است که رسول اکرم خواسته آن شخص معین را مسئول حفظ و ضبط آن حکمت ها و ابلاغ آنها به سایرین قرار دهد، زیرا از جمله کارهایی که رسول اکرم کرد در آن روز این بود که مخصوصا مردم را تشویق می کرد که آنچه امروز از من می شنوید کاملا ضبط کنید و بنویسید و به خاطر بسپارید و به نسل های آینده منتقل کنید، فرمود آن که حاضر است به غایب ها اعلام کند، ای بسا که حدیثی امروز از من می شنوید و بعد برای دیگران نقل می کنید و آن کس که برای دیگری نقل می کند به اندازه آن دیگری که از او تحویل می گیرد نمی تواند استفاده کند زیرا نمی تواند به اندازه او به عمق معنا و سر حقیقت آن کلام پی ببرد. روی همین تأکید و توصیه رسول اکرم بود که "علم حدیث" در اسلام پدید آمد که مسلمانان با کمال دقت و امانت احادیث رسول اکرم را برای یکدیگر نقل می کردند و از نسلی به نسل دیگر تحویل می دادند، و بعد "علم رجال" پدید آمد، یعنی علم تحقیق در احوال کسانی که راویان این احادیث می باشند که آیا قابل اعتماد می باشند و یا نمی باشند.

نقش واسطه در اعتبار حدیث
نقل هر مقدار که واسطه اش بیشتر باشد ضعیف تر است علمای حدیث ما هم اگر دو حدیث با یکدیگر متعارض باشند آن را که سندش کوتاه تر است ترجیح می دهند بر آن که سندش بلندتر است مثلا حدیثی از امام صادق (ع) نقل می شود، راوی هم معتبر است ولی احادیث با یکدیگر متعارضند، اما این حدیث را آقای زید نقل کرده از عمرو از بکر از امام صادق (ع) (با سه واسطه)، دیگری را حسن نقل کرده از احمد از محمود از ابوالقاسم از جعفر از محمد از امام صادق (ع) (با شش واسطه)، اینها اشخاص معتبری هستند، آنها هم اشخاص معتبری هستند ولی چون آن کمتر سند خورده معتبرتر است (قلت سند)، زیرا هر چه بیشتر واسطه بخورد قهرا ضعیف تر می شود، اولا گذشته از مسئله تعمد احتمال اشتباه بیشتر است و [ثانیا] احتمال تصرف آگاهانه یا نا آگاهانه بیشتر است.