ویژگی های نظام دنیا و آخرت

دنیا دار تکلیف است و آخرت دار جزا. امام علی (ع) فرمود: «و ان الیوم عمل و لا حساب و غدا حساب و لا عمل؛ امروز روز عمل است و حسابی در کار نیست، و فردا روز حساب است و امکان عمل نیست» (نهج البلاغه، خطبه 42).
چرا؟ این یک امر گزافی است؟ خدا همین طور بی جهت، به اراده گزافی دلش خواسته که دنیا را دار تکلیف قرار بدهد؟ باب توبه را در دنیا به روی انسان باز گذاشته باشد، مهلت برای کشت و تکامل پیدا کردن، اصلاح کردن خود، ملکات عالی کسب کردن، اعمال صالح بجای آوردن داده باشد، این دنیا را جای این کارها قرار بدهد ولی به آخرت که رفت یکدفعه بگوید دلش خواسته که باب عمل را ببندد، باب کسب اخلاق و ملکات خوب یا بد را ببندد، باب توبه را ببندد، بگوید هر چه در این دنیا انجام داده همان است، اینجا دیگر ما به او اجازه نمی دهیم، بگوییم میان اینجا و آنجا فرقی نیست، فقط عیبش این است که در آخرت خدا دلش نمی خواهد اجازه بدهد، آیا این طور است؟ یا نه، اصلا امکان ندارد، اصلا ماهیت این دنیا ماهیت عمل است و ماهیت آن دنیا ماهیت پاداش است، امکان این که کسی از راه تکلیف بتواند در آنجا کاری انجام بدهد وجود ندارد.
در آنجا امکان تکلیف و عمل و تغییر دادن خود و سرنوشت خود (اگر سعید است برگردد خود را شقی کند، اگر شقی است برگردد سعید کند) وجود ندارد، از باب اینکه نظام زندگی نظام دیگری است؟ مسلم حرف اول را نمی شود گفت که هیچ فرقی نیست و آنجا این کارها امکان دارد ولی خدا دلش نمی خواهد. نه، صحبت دلبخواهی نیست، آنجا کار نشدنی است.

حوزه مجازات های قراردادی
اینگونه مجازاتها در جهان آخرت معقول نیست، زیرا در آنجا نه جلوگیری از تکرار جرم مطرح است نه تشفی، نه آخرت جای عمل است تا عقوبت کردن انسان به این منظور باشد که دوباره مرتکب کردار زشت نشود و نه خدا -العیاذ بالله- حس انتقامجویی و تشفی طلبی دارد که بخواهد برای خالی کردن عقده دل خود انتقام بگیرد و نه در آنجا مسأله تشفی قلب مظلومین مطرح است، خصوصا اگر آن مظلوم از اولیاء خدا و مظاهر رحمت واسعه الهیه باشد، بدیهی است که برای غیر اولیاء نیز در جهان وانفسا اندکی خیر و رحمت و مغفرت بر یک دنیا انتقام از دشمن ترجیح دارد. به علاوه، همه عذابها که مربوط به حقوق مردم نیست تا گفته شود عدل الهی ایجاب می کند که رضای دل مظلومین از راه انتقام از ظالم تحصیل شود. قسمت مهمی از عذابها مربوط است به شرک، ریا، ترک عبادت خدا و امثال اینها که حق الله است نه حق الناس، و در این گونه موارد هیچ یک از دو اثر و خاصیتی که برای مجازاتهای دنیوی هست وجود ندارد.