علت تغییرات خلیفه دوم در اذان

شنیده اید که عمر ابن خطاب، "حی علی خیر العمل" را از اذان برداشت، چرا؟ به خاطر یک روشنفکری که پیش خود کرد، ولی در واقع یک اشتباه بزرگ مرتکب شد. زمان او دوران اوج فتوحات اسلامی و مجاهده اسلامی بود و سربازها خیل خیل به جنگ دشمن می رفتند و با عده کم، دشمن قوی را به زانو درمی آوردند. عده همه مسلمانان پنجاه، شصت هزار بیشتر نیست و با دو امپراطوری بزرگ ایران و روم که هر کدام با سپاههای چند صدهزاری به جنگ اینها آمده اند، می جنگند و اینها عده ای کمتر از صدهزار هستند و در هر دو جبهه دشمنان را شکست می دهند. جهاد بار دیگر ارزش خود را ثابت می کند و (مشخص می شود) که وقتی اسلام، مجاهد می پرورد یعنی چه. عمر گفت: وقتی مؤذن در اذان با صدای بلند می گوید: "الله اکبر" و بعد شهادتین و "حی علی الصلوة" و "حی علی الفلاح" (به نماز رو بیاور، به رستگاری روبیاور) را می گوید عیبی ندارد، اما "حی علی خیرالعمل" (به بهترین اعمال روبیاور)، که معنای آن این است که نماز بهترین اعمال است، روحیه مجاهدین را خراب می کند، چون مجاهدین پیش خود می گویند حال که نماز بهترین اعمال است، ما به جای اینکه برویم در میدان جنگ جهاد کنیم، در مسجد مدینه می مانیم و در جوار قبر پیغمبر (ص) نماز می خوانیم که بهترین عملهاست. آنها بروند بکشند و خود را به کشتن بدهند، زخم بردارند، چشمشان کور شود، دستشان بریده شود، پایشان قطع شود، شکمشان سفره شود ولی ما اینجا راحت در خانه و پیش زن و بچه خود می مانیم و چهار رکعت نماز می خوانیم و از آنها افضل هستیم. عمر گفت: نه، این بد آموزی دارد، مصلحت این است که این عبارت را از اذان برداریم. به جای این جمله بگوئید: "الصلوة خیر من النوم" نماز، خوب چیزی است، از خواب بهتر است، یعنی به جای اینکه بخوابید، بیائید در مسجد نماز بخوانید.
خلیفه دوم آن قدر فکر نکرد که آخر این چند ده هزار سرباز که قطعا تعدادشان به صد هزار نمی رسیده با چه قدرتی دارد با دو تا چند صدهزار نفر، در دو جبهه مختلف می جنگد و فاتح می شود؟ این فتح، فتح چیست؟ فتح اسلحه است؟ آیا اسلحه عرب بر اسلحه ایرانی و رومی می چربید؟ ابدا، ایرانیان و رومیان از دو کشور متمدن بودند و عالیترین سلاحهای زمان خود را در اختیار داشتند، در حالی که شمشیر عرب، در مقابل شمشیرهایی که در ایران یا روم وجود داشت، مثل یک آهن شکسته بود. آیا نژاد عرب از نژاد روم یا نژاد ایران قویتر و نیرومندتر و پهلوان تر بود؟ ابدا، مگر نمی دانید که قبل از اسلام شاپور ذوالاکتاف چه به سر عرب ها آورد؟ مگر شاپور ذوالاکتاف نبود که هزاران عرب را اسیر کرد؟ مگر شانه های آنها را سیاه (و سوراخ) نکرد و آنان را به زنجیر نکشید؟ زور عرب در آن ایام کجا بود؟ مگر صد سال بعد همین ایران، عرب را شکست نداد؟ پس عرب با چه نیروئی با ایران و روم می جنگد و آنها را شکست می دهد؟ نیروی او، نیروی ایمانش است، همان نیرویی است که از "حی علی خیرالعمل" گرفته، نیروئی است که از نماز گرفته، نیروئی است که از راز و نیاز با خدای خودش گرفته است. به تعبیر قرآن وقتی که او شب به درگاه الهی می ایستد و راز و نیاز و مناجات می کند، از خدای خود نیرو می گیرد. آن نیروست که به او روحیه داده، یعنی روحیه عرب است که ایران و روم را شکست می دهد. این روحیه را از چه چیز گرفته است؟ از ایمانش گرفته، نماز چیست؟ تازه کردن ایمان. این روحیه را از الله اکبرش گرفته است. وقتی که در نماز چندین بار می گوید: "الله اکبر" جواب همه را می دهد، همه اینها هیچ است. وقتی چند صد هزار سرباز را در مقابل خود می بیند، می گوید: "لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم"، "الله اکبر" خدا بزرگتر است، همه قدرتها به دست خداست. انسان باید به خدا اتکاء داشته باشد، از خدا نیرو بگیرد، از خدا قدرت بخواهد. همین نماز است که به او نیرو داده است، اگر این نماز نبود، آن سرباز مجاهد، مجاهد نبود. تو او را از اشتباه بیرون بیاور. مگر اسلام نمی گوید که این دستورها به یکدیگر وابسته است؟ آنکه جهاد بر او واجب است، باید جهاد کند و ماندنش برای نماز در مسجد مدینه حرام است. شرط قبول نماز جهاد است، و شرط قبول جهاد، نماز. آنکه شرایط یک مجاهد برایش فراهم است، بر او واجب است که جهاد کند، به او بگو که اسلام می گوید نماز منهای جهاد باطل است. این نه تنها خیرالعمل نیست، بلکه شرالعمل است و نماز نیست. نماز اسلام را به او یاد بده. آن نمازی که آدم از جهاد فرار کند و مسجد را انتخاب کند، نماز اسلام نیست، نماز اسلام، خیرالعمل است. نه اینکه بیائی "حی علی خیرالعمل" را از اذان برداری و خیال کنی این بدآموزی دارد، چون مسلمانان به جای جهاد، سراغ نماز می روند! نه، فکرش را اصلاح کن، اشتباه را از کله اش بیرون بیاور. چرا چنین حرفی می زنی؟!
این است که در منطق اسلام و اگر بخواهیم به تعبیر امروز بگوییم، در نظام ارزشهای اسلامی ارزش ارزشها "عبادت" است، اما "عبادت اسلامی"، "عبادت با شرایط". قرآن به ما گفته است که نماز، آن وقت نماز است که اثرش هویدا باشد، اثر خود را نشان دهد. چطور نشان می دهد؟ «ان الصلوة تنهی عن الفحشاء و المنکر»؛ «نماز آدمی را از زشتکاری و ناشاسیت بازمی دارد.» (عنکبوت/ 45) خصلت نماز درست، این است که انسان را از کارهای زشت باز می دارد. اگر دیدی نماز می خوانی و در عین حال معصیت می کنی، بدان که نمازت نماز نیست. پس نمازت را درست کن. نماز، تو را به همه ارزشهای دیگر می رساند به شرط اینکه نمازت واقعا نماز باشد.