شفاعت ملائکه و شهدا در روز قیامت از نظر قرآن

از جمله شفاعت کنندگان در روز بازپسین، فرشتگان خدا هستند: «و کم من ملک فی السمـ'و ' ت لا تغنی شفـ'عتهم شیـا إلا من بعد أن یأذن الله لمن یشا´ء و یرضی»؛ «و چه بسیار از فرشتگان در آسمان ها هستند که شفاعت آنها هیچ سودی ندارد مگر بعد از آنکه خداوند به هر یک از آنها اذن دهد و راضی باشد.» (نجم/26) و نیز فرماید: «یومنءذ لا تنفع الشفـ'عة إلا من أذن له الرحمـ'ن و رضی له و قولا * یعلم ما بین أیدیهم و ما خلفهم و لا یحیطون به علما»؛ «در آن روز شفاعت کردن کسی ثمری نمی بخشد مگر بعد از اینکه خداوند نسبت به کسی اذن دهد و گفتار او را بپسندد. خداوند میداند آنچه در برابر آنهاست و آنچه در پشت سر آنهاست و آنان علمشان به خدا نمی رسد و بر علم خدا محیط نمی شوند.» (طه/109 و 110)
این دو آیه دلالت بر شفاعت ملائکه دارد و البته آیه دوم اعم است از ملائکه و انبیا و اولیا؛ کما آنکه دو آیه ای را که قبلا برای شفاعت انبیا و امامان در مطلع گفتار آوردیم نیز اعم از شفاعت انبیا و امامان و ملائکه بود و آن دو آیه این بود:
1ـ آیه: «و قالوا اتخذ الرحمـ'ن ولدا سبحـ'نه و بل عباد مکرمون* لا یسبقونه بالقول و هم بأمره یعملون * یعلم ما بین أیدیهم و ما خلفهم و لا یشفعون إلا لمن ارتضی ' و هم من خشیته مشفقون»؛ «و گفتند خدای رحمان فرزندی گرفته است، منزه است او، بلکه (فرشتگان و اولیا) بندگانی ارجمندند، که در سخن بر او پیشی نمی گیرند و به فرمان او کار می کنند، آنچه پیش رو و پشت سرشان است می داند و جز برای کسی که (خدا) رضایت دهد شفاعت نمی کنند و از مهابت او هراسانند.» (انبیاء/26-28)
2ـ آیه: «و لا یملک الذین یدعون من دونه الشفـ'عة إلا من شهد بالحق و هم یعلمون»؛ «و کسانی را که به جای او می خوانند اختیار شفاعت ندارند، مگر کسانی که از روی علم، به حق گواهی داده (و موحد) باشند.» (زخرف/86)
بنابراین تمام این آیات، چه به طور خصوص و چه به طور عموم، دلالت بر شفاعت فرشتگان دارد. شفاعت گواهان و شهدا در روز قیامت و از جمله شفعا، شهدا هستند؛ یعنی گواهان بر اعمال، آن کسانی که اعمال انسان را در زیر نظر دارند و چه در مرحله تحمل شهادت و چه در مرحله ادای آن، واقف و مسیطر بر آنها هستند و شهادت در اینجا به معنای شهادت به معنای کشته شدن در معرکه قتال نیست. طبق آیه «و لا یملک الذین یدعون من دونه الشفـ'عة إلا من شهد بالحق و هم یعلمون» هر کس که به حق شهادت دهد و دارای علم بوده و اطلاع ملکوتی به بواطن اعمال داشته باشد او در روز قیامت از شفیعان است و طبق نفی و اثبات «إلا من شهد بالحق» به دست می آید که حتما باید شفیعان نیز از شهیدان باشند، غایة الامر هر کس به اندازه سعه اطلاع ملکوتی بر بواطن اعمال به همان قدر می تواند شهادت دهد و از همان افراد می تواند شفاعت کند.
در «خصال» صدوق از حضرت امام جعفر صادق (ع) از پدرانش از امیرالمؤمنین (ع) روایت کرده است که: «قال: قال رسول الله صلی الله علیه وءاله وسلم: ثلاثة یشفعون إلی الله عز و جل فیشفعون: الانبیآء ثم العلمآء ثم الشهدآء»؛ «حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: سه دسته هستند که در پیشگاه پروردگار عز وجل شفاعت می کنند و شفاعت آنها پذیرفته می شود: دسته اول پیغمبران هستند و پس از آن علما و پس از آن شهدا.» (خصال، طبع حیدری باب الثلاثه، ص156)