مسجد قبا

هنگامی که رسول خدا (ص) از مکه به سوی مدینه هجرت می فرمود، پیش از وارد شدن به مدینه، مدت کوتاهی در قبا منتظر علی بن ابیطالب (ع) ماند. میزبان رسول خدا در قبا مربدی (1) در کنار خانه خود داشت. رسول خدا آن زمین را از او گرفت و در مدت اقامت خود در قبا، در آن مسجدی بنا کرد که به مسجد قبا معروف شد. خود پیامبر نیز در کار ساختن آن مسجد شرکت می فرمود و سنگ و مصالح می آورد. هنگامی که قبله مسلمانان از مسجد الاقصی به کعبه تغییر یافت، رسول خدا خود محراب جدید آن را به سوی کعبه ساخت. پیامبر پس از سکونت در مدینه نیز گاه سواره و گاه پیاده به آنجا می رفت و در آن نماز می خواند. او همواره بر فضیلت و شرافت این مسجد تأکید می کرد و می فرمود: «به جا آوردن دو رکعت نماز در مسجد قبا پاداش یک عمره را دارد.»
بسیاری از مفسران گفته اند که آیه 108 و 109 سوره توبه اشاره به مسجد قبا دارد: «لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه، فیه رجال یحبون ان یتطهروا و الله یحب المطهرین افمن اسس بنیانه علی تقوی من الله و رضوان خیر ام من اسس بنیانه علی شفا جرف هار فانهار به فی نار جهنم و الله لا یهدی القوم الظالمین»؛ «مسجدی که از روز نخست بر پایه تقوا بنیان نهاده شده، سزاوارتر است که در آن (به نماز) بایستی. در آن (مسجد) مردانی هستند که دوست دارند پاکیزه باشند؛ و خداوند پاکیزگان را دوست دارد. آیا کسی که شالوده آن را بر پرهیز از خدا و خشنودی او بنا کرده بهتر است، یا کسی که پایه اش را بر کنار پرتگاهی سست قرار داده که (به زودی) در آتش جهنم فرو می ریزد؟! و خداوند گروه ستمگران را هدایت نمی کند».(توبه/ 109-108)
مسجد قبا نخستین بار در زمان عثمان بن عفان مرمت شد و گسترش یافت، در زمان عمر بن عبدالعزیز کاملا بازسازی شد و پس از آن نیز بارها تعمیر یا بازسازی شد یا بر مساحتش افزوده گشت. مساحت و شکل امروزی این مسجد، حاصل بازسازی حکومت سعودی است که در سال 1388 ق انجام گرفت.
(1) مربد به حیاط خلوت یا زمینی خارج از محوطه مسکونی خانه گفته می شود که به کار نگهداری شتر یا خرمن کوبی یا خشک کردن خرما می آید.