فرق معصیت عوام و معصیت علما و اولیا

گناه آنان که در جامعه، داراى موقعیت خاص هستند، با گناه دیگران یکسان نیست، و چه بسا گناه صغیره آنها، حکم گناه کبیره را داشته باشد، زیرا گناه آنها داراى دو بعد است: بعد فردى و بعد اجتماعى. گناه شخصیت ها و بزرگان از نظر بعد اجتماعى می تواند زمینه ى اغوا و انحراف جامعه و موجب سستى دین مردم شود. بر همین اساس، حساب خداوند با بزرگان و شخصیت ها، غیر از حساب او با دیگران است. در آیه 44-47 سوره حاقه مى خوانیم: «و لو تقول علینا بعض الاقاویل* لاخذنا منه بالیمین* ثم لقطعنا منه الوتین* فما منکم من احد حاجزین؛ و اگر او (پیامبر) سخن دروغ بر ما می بست* ما او را با قدرت می گرفتیم* سپس رگ قلبش (یعنى شاهرگش) را قطع می کردیم* و احدى از شما نمیتوانست مانع شود و از او حمایت کند».
در قرآن افراد بدعت گذار و تحریف گر بسیارى مطرح شده اند اما خدا درباره ى هیچ کدام از آنها این گونه سخن نگفت که رگ گردنت را مى زنیم ولى به پیامبر به خاطر عصمت و مقام علم و آگاهیش چنین مى فرماید، زیرا او شخص بزرگى است که گناهش نیز بسیار بزرگ است. بنابراین آنان که داراى شخصیت علمى و دینى هستند و انتسابشان به دستگاه دین بیشتر است، مسئولیت بیشترى دارند.

مثل دانشمند غیرمتعهد در قرآن
در قرآن دانشمندان بى عمل به الاغ و سگ، تشبیه شده اند. در سوره اعراف آیه 176 در مورد بلعم باعورا دانشمند گنهکار مى خوانیم: «فمثله کمثل الکلب ان تحمل علیه یلهث او تترکه یلهث؛ مثال او همانند سگ (هار) است که اگر به او حمله کنى دهانش را باز و زبانش را از دهانش بیرون مى آورد، و اگر او را به حال خود واگذارى، باز همین کار را مى کند (آن چنان تشنه ى دنیا است که همیشه دهانش باز است)». و در آیه 5 سوره جمعه مى خوانیم: «مثل الذین حملوا التوراة ثم لم یحملوها کمثل الحمار یحمل اسفارا؛ مثال کسانى که به دستورات تورات، تکلیف شدند، ولى حق آن را ادا ننمودند، همانند الاغى است که کتاب هایى با خود حمل کند (و از کتاب ها بهره اى نبرد جز سنگینى بار آن!)». در آیه 30 سوره احزاب مى خوانیم: «یا نساء النبى من یات منکن بفاحشة مبینة یضاعف لها العذاب ضعفین؛ اى همسران پیامبر هر کدام از شما گناه آشکارى مرتکب شود، عذاب او دو برابر است». همسران پیامبر به خاطر اینکه در جامعه داراى موقعیت خاصى بودند گناه آنها کیفر مضاعف داشت.
مراد از گناه آشکار آنها، شاید اشاره به اثر اجتماعى آن گناه باشد، که به همین خاطر کیفر چند برابر دارند. بر همین اساس روایت شده شخصى به امام سجاد (ع) عرض کرد: «انکم اهلبیت مغفور له؛ شما از خاندانى هستید که مشمول آمرزش خداوند مى باشید». آن حضرت با شنیدن این سخن خشمگین شد و در پاسخ می فرماید: «آن گونه که تو مى گویى نیست، ما در مورد نیکوکاران خود، دو پاداش و در مورد گنهکاران خود، دو کیفر قایل هستیم». سپس آیه 30-31 احزاب را تلاوت می فرمایدند: «یا نساء النبی من یأت منکن بفاحشة مبینة یضاعف لها العذاب ضعفین وکان ذلک على الله یسیرا* ومن یقنت منکن لله ورسوله وتعمل صالحا نؤتها أجرها مرتین وأعتدنا لها رزقا کریما؛ اى همسران پیامبر هر کس از شما مبادرت به کار زشت آشکارى کند عذابش دو چندان خواهد بود و این بر خدا همواره آسان است* و هر کس از شما خدا و فرستاده اش را فرمان برد و کار شایسته کند پاداشش را دو چندان می دهیم و برایش روزى نیکو فراهم خواهیم ساخت» ،(مجمع البیان، ج 8، ص 354).

گناه بزرگان از دیدگاه روایات
امام صادق (ع) در ضمن گفتارى می فرماید: «یغفر للجاهل سبعون ذنبا قبل ان یغفر للعالم ذنب واحد؛ هفتاد گناه از جاهل، بخشیده مى شود قبل از آنکه یک گناه از عالم، بخشیده گردد» (کافی، ج 1، ص 47). رسول اکرم در ضمن گفتارى می فرماید: «اگر عالمان دین و زمامداران، فاسد شدند، مردم نیز فاسد مى شوند» (بحار، ج 74، ص 154). و در سخن دیگر می فرماید: «عوام امت من اصلاح نمى شوند مگر با اصلاح خواص امت من!» شخصى پرسید: خواص امت چه کسانى هستند؟. می فرماید: «خواص امتى اربعة: الملوک و العلماء و العباد و التجار؛ خواص امت من چهار دسته اند: زمامداران، دانشمندان، عابدان، تاجران». شخصى دیگر پرسید: چگونه؟ پیامبر می فرماید: «زمامداران چوپانان مردمند، وقتى چوپان گرگ شود، گوسفندان چگونه بچرند؟ و علما طبیبان مردمند، وقتى طبیب بیمار باشد، بیماران را چه کسى درمان کند، بندگان عابد خداوند راهنماى مردمند، اگر راهنما گمراه شد، چه کسى راه رونده را هدایت مى کند؟ و تاجران امین مردمند، وقتى که امین خیانت کرد، به چه کسى باید اطمینان نمود؟» (المواعظ العددیه، ص 125).
نیز رسول اکرم می فرماید: در روز قیامت، خداوند با سه کس سخن نگوید، و به آنها توجه نکند و آنها را پاک نسازد و براى آنها عذاب دردناک است: «شیخ زان و ملک جبار و مقل مختال؛ پیر زناکار، و سلطان جبار و فقیر متکبر» (کافی، ج 2، ص 311). امام صادق به یکى از اصحاب به نام شقرانى می فرماید: «ان الحسن من کل احد حسن و انه منک احسن لمکانک منا، و ان القبیح من کل احد قبیح و انه منک اقبح؛ اى شقرانى! نیکى از هر شخص نیکو است، ولى از تو که به ما نسبت دارى نیکوتر است، و زشتى از هر کسى زشت است ولى از تو زشت تر» (سفینة البحار، ج 1، ص 708).
امام على (ع) می فرماید: «زلة العالم تفسد العوالم؛ لغزش عالم، همه ى عالم ها را تباه مى سازد» (غرر الحکم، ج 1 ف ص 426). و نیز می فرماید: «زلة العالم کانکسار السفینة تغرق و تغرق معها غیرها؛ لغزش عالم همانند شکسته شدن کشتى در دریا است هم خود غرق مى شود و هم موجب غرق شدن سرنشینانش مى گردد» (غررالحکم، ج 1 ف ص 426). بنابراین گناه مسئولین، چهره ها، علما، نهادها، نویسندگان، بزرگان و سادات بیشتر به حساب مى آید.