کتاب تحریرالوسیله

کتابی فقهی و رساله فتوایی در عبادات و معاملات و... به زبان عربی. این کتاب، جامع ابواب فقه به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی، با عباراتی ساده بیان شده و مسائل "مبتلا به" را بطور منظم در بردارد. نویسنده آن آیة الله سید روح الله موسوی خمینی، رهبر فقید انقلاب اسلامی ایران است. کتاب «تحریر الوسیله»، حاشیه بر «وسیلة النجاة» تألیف آیة الله سید ابوالحسن اصفهانی است که نویسنده حدود یک سوم کل کتاب به آن اضافاتی کرده است. این اثر به سبک کتب فقهی فقهای شیعه، تحت عناوین خاصی مربوط به احکام عملی دینی، نگارش شده و به سیاق کتابهای «توضیح المسائل» فارسی، هر حکمی تحت عنوان «مسأله» تدوین یافته است.

معرفی اجمالی نویسنده:
آیة الله حاج سید روح الله مصطفوی، مشهور به امام خمینی، فقیه، مرجع تقلید، نویسنده، مبارز و رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که در 20 جمادی الثانی سال 1320 برابر با 1281 هـ ش روز تولد حضرت زهرا (س)، در خمین (ایران) بدنیا آمد. در 4 ماهگی پدرش سید مصطفی را از دست داد، دوران کودکی به مکتب خانه در خمین رفته و بعد در سن طلبگی ادبیات فارسی ابتدایی و حساب و هیئت و بعد دروس مقدمات را خواند. در 15 سالگی به علت شیوع وبا، مادرش نیز از دنیا رفت. 19 ساله بود که به دلیل نبودن مدرسه در خمین، برای ادامه تحصیل به اراک رفته و در حوزه درس آیة الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، دروس منطق، مطول، لمعه و ادبیات عرب را خواند. سال 1340 هـ ق برابر با 1301 ش، آیة الله حائری به اصرار علمای قم، به آنجا رفته و حوزه قم را تأسیس کردند و بسیاری از طلاب، از جمله سید روح الله نیز 4 ماه بعد به قم رفت. بعد از چهار سال دوره درسهای سطح، سال 1344 ق، به مدت یازده سال نزد حاج شیخ، درس فقه و اصول خوانده و همزمان دروس فلسفه و تمام منظومه ملاهادی سبزواری را در مدت 4 سال فرا گرفت و در ضمن، تدریس منظومه را شروع کرد و سال 1313 ش، به درجه اجتهاد نائل شد. روح عرفانی در ایشان از سال 1307 در سنین 26 یا 27 سالگی و مراحل سیر و سلوک او در خدمت مرحوم آیة الله محمدعلی شاه آبادی بودند. از اساتید دیگر ایشان، آیة الله رفیعی قزوینی بودند. حدود 20 سال، ایشان به تدریس و تألیف پرداخته و در عین حال با تلاش و جدیتی که داشت، مسائل سیاسی مملکت را دنبال و با شخصیت هایی چون مرحوم مدرس، ملاقات هایی نمود. آغاز فعالیت سیاسی آقا روح الله را باید از شهریور 1320 ش، زمانی که شعله های جنگ جهانی دوم به ایران کشیده شد، حساب کرد و فعالیت سیاسی انقلابی وی، سال 1314 ش بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن "کندی" بروز کرد و بعد قیام سال 42 و زد و خورد در مدرسه فیضیه قم و سخنرانی وی در آنجا بر علیه شاه وقت (محمدرضا پهلوی) و اسرائیل و نهایتا دستگیری او به بعد از چند ماه، به اصرار مردم و علما، آزاد شده و سپس در آبان سال1343 ش به ترکیه تبعید شدند. در مهر ماه 1344 ش، از ترکیه به عراق فرستاده شد. هر چند سالها به ظاهر در عراق و در سکوت و آرامش به سر می برد، ولی هیچگاه از مبارزه بر علیه طاغوت و رژیم ستمشاهی و اسرائیل و دشمنان اسلام، دست برنداشت تا اینکه سال 1357 ش، به دنبال مبارزات مردم ایران با محمدرضا شاه پهلوی و حکومت او و در نهایت سقوط شاه و دولتش، این بزرگمرد تاریخ، در دی ماه 1357 ش به ایران برگشت و به عنوان رهبر بزرگ انقلاب و مؤسس جمهوری اسلامی ایران، یازده سال، انقلاب را رهبری و 13 خرداد 1368 ش، در سن 87 سالگی دار فانی را وداع کرد.

ساختار کتاب:
کتاب با عنوان «المقدمه فی فروع التقلید» شروع و بعد از آن «کتاب الطهاره» و سپس تمام ابواب فقه متداول، طرح و بعد مسائل نو مستحدثه در قلمرو احکام، بیان شده است. مسائل مستحدثه تحریر الوسیله عبارتست از مباحث بیمه، سفته، سرقفلی، عملیات بانکی، بلیط بخت آزمایی، تلقیح مصنوعی، تشریح، پیوند اعضاء، تغییر جنسیت، رادیو و تلویزیون و مسائل دیگری از قبیل نماز و روزه مسافر در هواپیما، حج، نماز جمعه، قضا، شهادات، قصاص، دیات، امربه معروف و نهی از منکر، دفاع..... از این کتاب بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، به عنوان متمم قانون رفع خلأ قانونی، قضات دادگستری استفاده می کردند.

شرح و نشر و چاپ:
1- این حاشیه در دوران اقامت آیة الله خمینی در قم و دروس تدریسی ایشان نوشته شد، ولی به احترام مرجع وقت "حاج آقا حسین بروجردی" چاپ و نشر نشد، و در زمان تبعید در شهر "بورسای ترکیه" از فراغت 11 ماهه اجباری استفاده و در متن کتاب «وسیلة النجاة» قرار داد و بنام «تحریر الوسیله» بعدا انتشار یافت.
2- تحریر الوسیله چندین ترجمه و شرح دارد که مهمترین آنها، ترجمه فارسی محمدباقر موسوی همدانی، 4 جلد ترجمه فارسی علی اسلامی و قاضی زاده، 4 جلد شرح آیت الله فاضل لنکرانی بنام «تفصیل الشریفه فی شرح تحریر الوسیله»، 14 جلد شرح سید مصطفی خمینی بنام «مستند تحریرالوسیله»، 2 جلد شرح های دیگر حاج شیخ یوسف صانعی، محمد مؤمن قمی، مکارم شیرازی، نوری همدانی و غیره.