سایه های بهشتی، یکی از نعمتهای مادی بهشت در قرآن

از نظر قرآن مجید معاد هم جنبه جسمانی دارد  و هم جنبه روحانی، چرا که انسان در آن صحنه با جسم و روح حاضر می شود، و طبعا باید در هر دو جنبه غرق مواهب و برکات الهی گردد. آنها که نعمتهای بهشتی را همه معنوی و روحانی می پندارند، و آیاتی که دلالت بر نعمتهای جسمانی می کند همه را به زبان کنایه فرض می کنند، در حقیقت از این نکته غافلند که انحصار نعمتهای بهشتی به نعمتهای روحانی مفهومش نفی معاد جسمانی است که برخلاف صریح آیات قرآن است. و اصولا «جسم» و «روح» دو همزاد به هم پیوسته اند، همان گونه که در این جهان جدا از یکدیگر نمی توانستند  به تکامل ادامه دهند، در آن جهان نیز برای بهره گیری از مواهب الهی جدا از یکدیگر نمی توانند باشند(دقت کنید).

به هرحال نعمتهای جسمانی بهشت مانند نعمتهای معنوی بسیار متنوع  گسترده و جالب و دل انگیز است و قرآن روی آن بسیار تکیه کرده است تا از این طریق توجه همه انسانها را به اعمال و صفات و فضائل که سرچشمه این مواهب است جلب کند ( و می دانیم نوع بشر بیش از آنچه به نعمتهای روحانی می اندیشد توجه به مواهب  جسمانی دارد) و در عین حال فصل مهمی برای بیان نعمتهای معنوی و لذات روحانی بهشت گشوده است که اگر از نظر گستردگی بیان در حد نعمتهای مادی نیست ولی از نظر کیفیت و معنی، بسیار بر آن پیشی می گیرد. با این اشاره به قرآن باز می گردیم و شرح نمونه از این نعمتهای جسمانی را از لسان قرآن می شنویم:

سایه های بهشتی
در آیات بسیاری اشاره به سایه های بهشتی شده است از جمله در آیات سوره واقعه
می خوانیم: "و اصحاب الیمین ما اصحاب الیمین – فی سدر مخضود – و طلح منضود-  و ظل ممدود- و ماء مسکوب" «و اصحاب یمین چه اصحاب یمینی؟! آنها در سایه درخت سدر بی خار قرار دارند، و در سایه درخت طلح پر برگ (طلح درختی است خوشرنگ و خوشبو) و سایه کشیده و گسترده در کنار آبشارها» (واقعه/ 27 تا 31). می دانیم سایه درختان لطیفترین و زیباترین سایه ها است، نه مانند سایه های خیمه ها و اطاقهای تاریک است، و نه فاقد جریان هوا، و از سوی دیگر رطوبت ملایم برگها سایه را تلطیف می کند و بوی خوش درختان و شکوفه ها  وگلها به آن لطف بیشتری
می بخشد. سایه های بهشتی همیشگی است و لذا آرامش انسان را هرگز برهم نمی زند "کلها دائم و ظلها" «میوه ها و سایه هایش دائمی است» (رعد/ 35)، و گاه از آن تعبیر به «ظلل ظلیل» شده است می فرماید: "و ندخلهم ظلا ظلیلا" «آنها را در سایهائی که هرگز قطع نمی شود وارد می کنیم» (نساء/ 57). جالب اینکه ظل ظلیل به معنی سایه در سایه در است که در مجموع کنایه از سایه کامل و همیشگی و عالی است.

در آیات متعدد دیگری نیز اشاره به مسأله سایه ها شده است مانند رعد 35، یس 56 و مرسلات 41، روی این جهات روشن است که هوای بهشت مطبوع ترین و جالب ترین و دل انگیزین هواها است، چنانکه در آیه 13 انسان می خوانیم: "لایرون فیها شمسا و لا زمهریرا" «این در حالی است که بهشتیان نه آفتاب سوزان را در آنجا می بینند و نه سرما را». "زمهریر" از ماده "زمهر" به مدت شدت سرما یا شدت غضب است، و در اینجا معنی اول مراد است. همین معنی در آیات 30 واقعه و 56 یس و 41 مرسلات نیز آمده است.