واژه امام در اسلام

امام در لغت یعنی: انسان پیشوائی که به قول و فعل او اقتدا می شود، چه حق باشد و چه باطل. چنانکه در قرآن کریم آمده است: «یوم ندعوا کل اناس بامامهم فمن اوتی کتابه بیمینه فاولئک یقرأون کتابهم و لا یظلمون فتیلا. و من کان فی هذه اعمی فهو فی الآخره اعمی و اضل سبیلا» (سوره اسراء / آیات 71-72)، «روزی که هر گروهی را با پیشوایشان فرا بخوانیم و کسانی که نامه عملشان به دست راستشان داده شود، نامه خود را می خوانند و به اندازه تار موئی ستم نمی شوند. و کسی که در این دنیا کور ]دل[ و نابینا باشد، در آخرت نیز کور و نابینا و گمراهتر خواهد بود.»

و درباره امام ظالم فرموده:

«فقاتلوا ائمه  الکفر انهم لا ایمان لهم لعلهم  ینتهون» (سوره توبه/ آیه 12)، «با پیشوایان کفر پیکار کنید که آنها را پیمانی نباشد، شاید که بازایستند.»

امام در اسلام، هادی و هدایتگر راه خدا به فرمان خداست. چه انسان باشد و چه کتاب. چنانکه درباره انسان فرموده:
«و اذا تبلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما قال و من ذریتی قال لاینال عهدی الظالمین» (سوره بقره/ آیه 124)، «و هنگامی که خداوند ابراهیم را با بلاها و کلماتی آزمود و او به خوبی از عهده آنها بر آمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم. ابراهیم گفت: از دودمان من نیز. فرمود: این پیمان به تبهکاران نمی رسد.» و نیز فرموده:

«و جعلنا هم ائمه یهدون بامرنا...» ( سوره انبیا / آیه 73)، «و آنها را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما هدایت می کردند....». و درباره امامت کتاب فرموده:

«و من قبله کتاب موسی اماما و رحمه...» (سوره هود/ آیه 17)، «و پیش از آن، کتاب موسی که پیشوا و رحمت بود....».

از مضمون آیات فوق درمی یابیم که شرط امام بودن در اسلام این است که اگر «کتاب» است، باید نازل شده از سوی خدا بر پیامبران برای هدایت مردم باشد. بسان کتاب محمد (ص) قرآن کریم، و پیش از آن کتاب موسی تورات، و دیگر کتب آسمانی سایر انبیا (ع)، و اگر «انسان» است، باید از سوی خدای متعال تعیین شده و به هیچ روی ظالم و ستمگر نباشد. چنانکه فرمود:
«انی جاعلک للناس اماما»، «من ترا امام و پیشوای مردم قرار دادم» و فرمود:
«لاینال عهدی الظالمین»، «پیمان من به ستمکاران نمی رسد».

و در سایر آنچه گذشت می توان گفت که امام در اصطلاح اسلامی یعنی:

الف- کتاب نازل شده خداوند بر پیامبران برای هدایت مردم.

ب- انسان معصوم تعیین شده  از سوی خدا برای هدایت مردم.