ملاعبدالله مدرس زنوزی

ملاعبدالله مدرس زنوزی، دانشمند فاضل، حکیم الهی و از درخشان ترین چهره های حوزه فلسفی در قرن 13 هـ ق (1275 هـ ق) زمان قاجاریه معروف به «مدرس». این حوزه را می توان «حوزه تهران» نام نهاد که مرکزیت آن، در مقابل حوزه فلسفه اصفهان که تدریجا از رونق افتاد، از همین زمان شروع شد.
پدرش بیرمقلی ملقب به «باباخان زنوزی» است. تاریخ تولدش مشخص نیست ولی در قریه ی "زنوز"، از توابع شهر مرند در استان تبریز، بوده که در همان اوایل سن نوجوانی ظاهرا از آنجا به «خوی» رفت و مقدمات علوم عربی و فارسی و ادبی را همانجا «آذربایجان» تحصیل کرد و تا نهایت تحصیلات خود ادامه داد تا اینکه به «ملا عبدالله نحوی» معروف شد. سپس به عتبات عالیات رفت و درحوزه ی کربلا مشغول به اصول فقه در خدمت «صاحب کتاب ریاض» شد. آنگاه به قم برگشت تا از محضر درسی «میرزا ابوالقاسم قمی» صاحب کتاب قوانین و مجتهد مشهور بهره مند شد و پس از تکمیل علوم فقهی شرعی، به اصفهان عزیمت نمود، تا به تحصیلاتش در علوم حکمیه و فلسفی بپردازد. در آنجا نزد استاد بزرگ آخوند ملاعلی نوری مازندرانی (حکیم نوری) به همان دروس مشغول شده و حکمت و فلسفه را آموزش دید و از بزرگترین و شاخص ترین شاگردان ملاعلی شد. در همان اصفهان علم اصول فقه و علوم نقلی را کامل نمود و در علوم ریاضیه به قدر امکان تحصی نمود و خلاصه در تمام علوم ظاهر و باطن سرآمد شد. زمانی که مرحوم «حاج محمدحسین خان مروی» در دارالخلافه طهران، مدرسه مروی را بنا کرد و به اتمام رساند، خواست تا «آخوند ملاعلی نوری» بزرگ فلاسفه آنروز از اصفهان به طهران آمده و در آن مدرسه تدریس فلسفه کند. اما ملاعلی در جواب نوشت که در اصفهان دوهزار نفر شاگرد در حوزه درس من و بلکه 400 نفر خصوصی در درس من شرکت می کنند که اگر آنها را ترک کنم موجب پریشانی و سردرگمی آنها می شود.
محمدحسین خان استدعا کرد که یکی از شاگردان ایشان که لایق می دانند، روانه آنجا شود و «ملاعلی» هم «ملا عبدالله زنوری» را که بهترین شاگرد خود می دانست، به تهران فرستاد. ایشان در طهران مورد عنایت خاصه ملوکانه «فتحعلی شاه قاجار» قرار گرفت. (زیرا این درخواست توسط او انجام شده بود) ملاعبدالله سال 1237 به تهران آمد و مدت بیست سال در مدرسه مروی تدریس نمود تا اینکه دعوت حق را لبیک گفت.

جامعیت علمی و آثار
آخوند ملا عبدالله در فهم کلمات ملاصدرا و احاطه به افکار و تبحر در آراء عقاید او کم نظیر است و میتوان حل بسیاری از مشکلات و معضلات و عویصات اسفار و شواهد و دیگر آثار ملاصدرا را در آثار این حکیم محقق جستجو کرد.
مسئله ی مهم جامعیت این فیلسوف محقق است در طرق و مشارب مختلف فلسفی محققان از شارحان آثار وارده از ائمه شیعه در اصول و عقاید!! (مقدمه لمعات الهیه، 3) وی حواشی مختصر بر اسفار، شواهد، مبدأ و معاد، اسرارالآیات، شفا، نوشته.
بیشتر آثار و کتب درسی ملاصدرا را به خط خود نوشته و آنچه را که استنساخ کرده، بی غلط و مورد اعتماد افاضل می باشد. اصولا تعلیقه هایش بر کتب فلسفی مفصل نیست. رساله ی علیت او در چگونگی غضب خداوندی بر گنهکاران می باشد. اثر تفضیلی او 2تا است
1- انوار جلیه: در شرح حدیث حقیقت، از کمیل بن زیاد، معروف به حدیث علوی که به درخواست فتحعلی شاه قاجار تألیف شده است.
2- لمعات الهیه: در اثبات واجب الوجود و صفات او، و در علم الهی به معنای اخص به روش کتاب اسفار، تألیف شده که با تعلیقه فرزندش «آقا علی» و با مقدمه انگلیسی دکتر سید حسین نصر استاد دانشگاه تهران نشر گشت.
این کتاب نیز به امر فتحعلی شاه قاجار و فرزندش ظل السلطان، تألیف شد و از آثار نفیس به شمار می رود. ملا عبدالله در اول و آخر این دو کتاب فتحعلی شاه را بسیار ستوده است. اصل نسخه خطی کتاب «لمعات الهیه» در حال حاضر در کتابخانه مجلس شورای اسلامی محفوظ است. آنرا همسر محترم آخوند، خانم سیده بیگم وقف نمود و مهر فرزندانش آقا علی و آقا حسن زنوری معروف به شرف الملک در کنار وقفنامه دیده می شود.

اساتید آخوند ملا عبدالله
1- آقا سید علی طباطبائی، صاحب ریاض (استاد او در علوم نقلی) در کربلا
2- میزا ابوالقاسم قمی، صاحب قوانین الاصول (استاد او در قم)
3- سید محمدباقر شفتی دشتی معروف به حجة الاسلام (استاد او در علم فقه در اصفهان)
4- سید محمد طباطبائی معروف به «سید مجاهد»، فرزند آقا سید علی طباطبائی در اصفهان
5- آخوند ملاعلی نوری مازندرانی (استاد او در حکمت و فلسفه در اصفهان)

شاگردان
از تعداد شاگردان این فیلسوف بزرگ اطلاع کافی در دست نیست، اما میدانیم که بزرگانی چون:
1- شیخ مرتضی انصاری دزفولی
2- علامه میرزا ابوالقاسم طهرانی نوری معروف به «کلانتر» و فرزند برومندش
3- آخوند ملا حسن خوئی
4- آقا علی مدرس زنوری، معروف به آقا علی حکیم از دست پروردگان ایشانند.
و سرانجام این بزرگمرد الهی، سال 125هـ ق دار فانی را وداع گفت. در تاریخ آن گفته اند: «روح عبدالله همی روحانیون را پیشوا»

منـابـع

کلیــد واژه هــا