محتوای کتب عهد قدیم و عهد جدید

کتب آسمانی

به باور مسلمانان، انجیل کتاب آسمانی حضرت عیسی (ع) و تورات کتاب آسمانی حضرت موسی (ع) وحی الهی می باشد و پس از حضرت ابراهیم از سوی خداوند نازل شده است. چنانکه خداوند می فرماید: «وقفینا علی آثارهم بعیسی بن مریم مصدقا لما بین یدیه من التوراة و هدی وموعظة للمتقین؛ و از پی پیامبران پیشین عیسی بن مریم را فرستادیم که تورات پیش از خود را تصدیق داشت، و انجیل را به او دادیم که در آن نور و هدایت بود و مصدق تورات پیش از خود، و هدایت و پندی برای پارسایان بود.» (مائده/ 46) و «و انزل التوراة و الانجیل من قبل* هدی للناس؛ و تورات و انجیل را پیش تر نازل کرد، که راهنمای مردم باشد.» (آل عمران/ 3- 4) «وقفینا بعیسی بن مریم و آتیناه الانجیل؛ و عیسی پسر مریم را از پی [آنها] فرستادیم و او را انجیل دادیم.» (حدید/ 27) «و ما انزلت التوراة والانجیل الا من بعده؛ در حالی که تورات و انجیل نازل نشد مگر بعد از او؟» (آل عمران/ 65)
در برابر اعتقادات و باورهای قرآنی مسلمانان، گروهی از اندیشه وران غربی نگاهی انتقادی به کتاب مقدس دارند. این نگاه که از اهمیت و ارزش بسیاری برای سایر دینداران به خصوص مسلمانان برخوردار است دریچه ای نو فراروی آنها می گشاید و ایشان را با کاوش های جدید انجیل شناسانه آشنا می سازد و حقانیت قرآن و دین اسلام را هرچه بیشتر روشن می نماید.

کتاب مقدس
مجموعه ای از کتاب ها، نامه ها و رساله های دینی که از قداست و ارزش بسیاری برخوردارند، کتاب مقدس نامیده می شوند. کری ولف می گوید: «به باور کلیسای مسیحی کتاب ها و نوشته هایی که مقدس خوانده می شوند کتاب مقدس نام دارند. این کتاب 1189 باب و در حدود 31000 آیه دارد. آفرینش عالم، عمل خدا، تقدیس و رفتار خدا نسبت به انسان، نیازمندی های دینداران چون خبرهای آینده و راهنمایی ها و نصایح دینی و ادبی از جمله موضوعات و مسائل مطرح شده در این کتاب است.»
اندیشمندان مسیحی کتاب مقدس را به دو بخش تقسیم می کنند:
1. عهد قدیم
2. عهد جدید
عهد قدیم یا عتیق مجموعه کتاب های دینی یهودیان است. این کتاب ها که حجم های متفاوت و انواع گوناگون دارند در مدت نه قرن بر اساس سنن شفاهی به زبان های گوناگون نوشته شده اند. بسیاری از این کتاب ها در رابطه با حوادث خاص و در زمان های مشخصی که گاه بسیار از یکدیگر فاصله دارند، تصحیح و تکمیل شده اند.

عهد قدیم

الف. تورات، کتاب آسمانی حضرت موسی (ع) است. این کتاب از پنج نوشته شکل گرفته است: 1. سفر آفرینش 2. سفر خروج 3. سفر لاویان 4. سفر اعداد 5. سفر تثنیه.
ب. کتوبیم، آثار نویسندگان یهود در زمینه تاریخ، تحولات اجتماعی و عقیدتی یهودیان پس از وفات موسی (ع) است.
ج. نبوئیم، مجموعه کتاب های انبیاء بنی اسرائیل است. پیامبران بنی اسرائیل با در نظر گرفتن حضرت موسی (ع) چهل و هشت نفر هستند که از این تعداد شانزده نفر صاحب کتابند.
در تعداد نوشته ها و کتاب های عهد عتیق، میان پروتستان ها و کلیسای یونان اختلاف است؛ پروتستان ها عهد عتیق را در بر دارنده سی و نه کتاب می دانند، اما کلیسای یونان پنجاه و سه کتاب را در شمار کتاب های عهد عتیق ذکر می نماید.
دومین قسمت کتاب مقدس عهد جدید نام دارد. علت نام گذاری این قسمت به عهد جدید آن است که شریعت نو یعنی شریعت حضرت عیسی (ع) در برابر دیانت یهود قرار گرفت. این واژه در لغت یونانی به معنای آخرین وصیت یا عهد و پیمان به کار می رود. عهد جدید بیست و هفت کتاب، نامه و رساله را در خود جای داده است. نویسندگان عهد جدید در صورتی که (رساله به عبرانیان) را از آثار پولس رسول بدانیم هشت نفر می باشند، و اگر این رساله را از نوشته های پولس به شمار نیاوریم تعداد نویسندگان عهد جدید نه نفر می باشند.

عهد جدید

قسمت اول: اسفار تاریخی است. در این بخش زندگی و سرگذشت حضرت عیسی، یاران و حواریون او بیان شده است. انجیل متی، مرقس، لوقا و یوحنا در شمار نوشته های تاریخی قرار می گیرند؛ چنان که کتاب (اعمال رسولان) که شرح حال پیروان عیسی را پس از جدا شدن وی از آنها بیان می نماید و بر خدمات پولس رسول تأکید فراوان دارد از سری کتاب های تاریخی خوانده می شود. بنابراین از بیست و هفت نوشته عهد جدید، پنج نوشته در شمار کتاب های تاریخی قرار می گیرند.
قسمت دوم نوشته هایی هستند درباره اصول عقاید، باورها و اندیشه های مسیحیت که در اصطلاح به این گونه از نوشته ها (تعلیمی) می گویند. مانند: رساله های پولس رسول به رومیان، قرنتیان اول، قرنتیان دوم، غلاطیان، افسسیان، فیلپیان، کولسیان، تسالونیکیان اول، تسالونیک یان دوم، رساله به عبرانیان، رساله به یعقوب، رساله اول پطرس، رساله دوم پطرس، رساله یهودا، رساله اول یوحنا.
بیشتر نوشته های فوق به صورت نامه به کلیساها نوشته شده و هدف نویسندگان، آموزش کلیساها در اصول ایمان، عقاید و اخلاق مسیحی می باشد و از آن میان تنها (رومیان) به جهت بحث و استدلال رسمی نوشته شده است. تعداد دیگری از نوشته های عهد جدید، شخصی هستند، مانند تیموتاؤس اول و دوم، تیطس، فلیمون، رساله دوم و سوم یوحنا، این نامه ها معمولا برای افراد نوشته شده است نه گروه ها، ولی چون دریافت کنندگان نامه از بزرگان کلیسا بودند این نامه ها که جنبه تربیتی و نصیحت داشتند جزء کتاب مقدس آورده شدند. تقسیم نوشته های عهد جدید به تاریخی و عقیدتی به آن معنی نیست که در لا به لای کتاب های تاریخی از مسائل عقیدتی یاد نشده باشد. برای نمونه در برخی نوشته های تاریخی مطالبی درباره نبوت ذکر شده است.

خاستگاه کتاب مقدس از دیدگاه دانشمندان غربی

دیدگاه های گوناگونی درباره خاستگاه کتاب مقدس وجود دارد. گروهی از مسیحیان، کتاب مقدس را وحی الهی نمی دانند و عده دیگری آن را وحی الهی می خوانند. کسانی که معتقد به وحی الهیند به دو گروه تقسیم می شوند:
1 ـ گروه اول معتقد به وحی میکانیکی می باشند آنها می گویند کلمه کلمه و حرف حرف کتاب مقدس املاء روح القدس است. در سفر خروج می خوانیم: «پس موسی تمام سخنان پروردگار را نوشت.» و در کتاب ارمیا آمده است: «کلام و سخنی که از سوی پروردگار به ارمیا رسید درحالی که ارمیا می گفت: چنین سخن گفت پروردگار.» ریچارد بوش می نویسد: «الفاظ و واژه هایی که در کتاب مقدس به کار رفته است عین همان کلماتی است که از جانب خداوند فرود آمده و بر نویسندگان کتاب مقدس الهام شده است. این دیدگاه که نظریه الهام تمام و کمال نام دارد، کتاب مقدس را نوشته ای می داند که تمام واژگان آن سخنان خداوند است و لفظ لفظ آن از طریق افرادی که مأمور رساندن پیام خداوند بودند و خود هیچ گونه نقشی و تأثیری در آن نداشتند به ما رسیده است.»
کولز یکی از نویسندگان (جهان بیبل) می گوید: «کتاب مقدس را باید کتابی الهی دانست که هرچه در آن است کلمات و سخنان خداست و از بیان و قلم نویسنده ای که به او این کلمات و آیات الهام شده هیچ اثری در کتاب وجود ندارد.» به باور او نویسندگان کتاب مقدس از عقل خویش برای درک آیات و کلام خدا استفاده کرده و در سایر زمینه ها مانند ابزاری بی اراده به نوشتن آیات الهی پرداخته و آیات را روی کاغذ می نوشتند؛ بنابراین کلمه کلمه کتاب مقدس کلام الهی است و در آن سخن و تفکر بشری نمی توان یافت. برابر دیدگاه این گروه آیات کتاب مقدس با وجود ناسازگاری هایی که با یکدیگر دارند قداست و ارزش خود را حفظ کرده اند و موجب سلب آرامش کسانی که به آن کتاب ایمان دارند، نمی شوند.
2ـ گروه دوم معتقد به وحی دینامیکی یا فکری می باشند. بر اساس این نظریه واژگان آیات کتاب مقدس واژگانی بشری هستند، اما حقیقت و واقعیت کتاب مقدس الهام الهی است، یعنی معانی از سوی خداوند بر نویسندگان کتاب مقدس الهام شد و ایشان آن معانی را در قالب کلمات و جملات بشری در آوردند. لوتر می نویسد: «روح القدس نویسندگان را به آنچه سزاوار است انبیاء بیان کنند ارشاد می نمود و آنها نیز معانی را با الفاظی که خود می ساختند عرضه می کردند.»
کلاید تارنر کتاب مقدس را وحی الهی می خواند و در تعریف وحی می نویسد: «پطروس می گوید: کتاب مقدس سخن بندگان خدا با الهام از روح القدس است، اما نوشته های کتاب مقدس از نظر اهمیت و اعتبار در یک سطح نمی باشند؛ بعضی نوشته ها اعتبار فراوانی دارند و برخی دیگر از اهمیت کمتری برخوردارند.» کری ولف در این باره می نویسد: «بنابر تعلیم کلیسا، انجیل ها کتاب هایی هستند که از خداوند الهام گرفته شده اند. نویسندگان انجیل ها با الهام از روح القدس انجیل ها را نوشته اند و اراده شخصی ایشان هیچ تأثیری در نگارش انجیل ها نداشته است. هر آنچه در انجیل ها آمده واقعی و خدشه ناپذیر است و اش تباه، ابهام، ناسازگاری در آنها به چشم نمی آید.»
مستر هاکس آمریکایی نیز دیدگاه کلیسا را می پذیرد. او می گوید: «کتاب مقدس بر مبنای وحی واحد بنا شده است و دستورالعملی است که هرگز کهنه و منسوخ نمی شود و همیشه و همه جا برای تمام افراد قابل استفاده است.» در برابر این گروه از مسیحیان که از باورهای کلیسایی حمایت می کنند گروهی از فلاسفه غرب و دانشمندان غربی کتاب مقدس را وحی الهی نمی دانند و قداست و ارجی که برای وحی باور دارند، برای کتاب مقدس قائل نیستند.
افزون بر این، نویسندگان کتاب مقدس به ویژه نویسندگان عهد جدید را از حواریان حضرت عیسی (ع) به شمار نمی آورند. بولتمان کتاب مقدس را وحی نمی دانست و انجیل ها را از نظر تاریخی غیر معتبر و آمیخته با اساطیر معرفی می کرد. کری ولف نیز مانند بولتمان حکایات و داستان های (قرن اول میلادی) کتاب مقدس را نامعتبر و ناشایسته برای اعتماد می دانست. او معجزاتی چون دمیدن نطفه عیسی (ع) در مریم توسط روح القدس، شفای بیماران، زنده ساختن مردگان و عروج عیسی را که در کتاب مقدس بیان شده است از افسانه های اساطیر می خواند. همو در صفحه دیگری خاستگاه انجیل ها را مانند سایر کتاب های مقدس بشری و انسانی و خلاصه این جهانی می خواند.
تئودور المبسوستی از مدرسه انطاکیه برخی از نوشته های عهد عتیق را بشری می دانست. تولستوی یکی از شخصیتهای معروف و سرشناس مسیحیت، ناسازگاری آیات کتاب مقدس را دلیل وحیانی نبودن آن می خواند: «تورات عدالت را توصیه می نماید (چشم به جای چشم)، (دندان به جای دندان) در صورتی که عدالت انجیل آن است که در برابر شرور مقاومت نکنید اگر گونه راست شما را سیلی زدند گونه چپ را پیش آورید، و اگر جامه شما را ربودند شنل خود را بدهید.» با این ناسازگاری میان آیات امکان ندارد کتاب مقدس را الهام و وحی الهی بخوانیم. او به همین جهت پیشنهاد می کند کلیسا از عهد جدید و قدیم یکی را به عنوان وحی الهی معرفی نماید و از ایجاد سازش و سازگاری میان آیات آن دو اجتناب ورزد.
بوئر یکی از فیلسوفان هگلی نیز از جمله فلاسفه ای است که وحی بودن تورات و انجیل را باور ندارد. او که سال های آخر عمر خود را وقف بررسی های تاریخی و انتقادی کرد، کتابی به نام نقادی انجیل شناسانه تاریخ یوحنا نگاشت. فیلسین شاله دانشمند و محقق معروف فرانسوی در کتاب تاریخ کوچکی از مذاهب بزرگ انجیل ها را از ساخته ها و دستاوردهای بشری می خواند و وحی بودن آنها را ناممکن می داند. کری ولف معتقدات انجیلی را معجونی از تناقضات و ناسازگاری ها می داند؛ او می نویسد: «اگر نویسندگان انجیل ها این مطالب را با الهام از روح القدس نوشته باشند پس نتیجه می گیریم روح القدس نیز در تألیف چنین کتاب های بی اعتباری همدست آنهاست.»

وحیانیت کتاب مقدس از دیدگاه دانشمندان غربی
اندیشمندانی که وحیانیت کتاب مقدس را باور ندارند به دو گروه تقسیم می شوند:
1. پژوهشگرانی که از ناسازگاری آیات و سایر کاستی های کتاب مقدس به این نتیجه رسیده اند که عهد قدیم و جدید وحی الهی نیستند و نوشته هایی مانند سایر نوشته های بشری هستند.
2. دانشمندانی که به دیده انکار به معجزات پیامبران و سایر امور خارق العاده می نگرند و دلیل وحیانی نبودن کتاب مقدس را ذکر معجزات و امور خارق العاده می دانند. برای نمونه کری ولف در شمار این اندیشمندان است. او که نگاهی مادی و پوزیتویستی را دنبال می کند و به آیات عهدین از همین دریچه می نگرد، معجزات حضرت عیسی را انکار می کند و آنها را افسانه های اساطیری می خواند. بنابراین هرچند کری ولف کتاب را وحی الهی نمی داند و آن را مانند دیگر نوشته های بشری معرفی می کند، اما اگر آن را وحی الهی نیز بخواند در نگاه او معجزات عیسی (ع) افسانه است. نتیجه اینکه دیدگاه ها و نقطه نظرات این گروه از دانشمندان دارای ارزش و اعتبار برای دینداران و آنان که معجزات و سایر امور غیر مادی را باور دارند، نیستند.

نویسندگان کتاب مقدس

نویسندگان کتاب مقدس را به دو گروه می توان تقسیم کرد: 1. نویسندگان عهد عتیق 2. نویسندگان عهد جدید.

نویسندگان عهد عتیق از دیدگاه اندیشمندان غرب
بسیاری از مسیحیان، نویسندگان عهد عتیق را پیامبران یهودی می دانند. پیامبرانی که از دوران موسی (ع) تا زمان حضرت عیسی (ع) با اراده خداوند به نگارش کتاب و رساله و… مشغول بودند. هاکس آمریکایی سفر پیدایش را که اولین کتاب عهد عتیق است از نوشته های موسی (ع) می خواند: «اولین کتاب عهد عتیق مانند سایر کتاب های مقدس با الهام الهی نگارش یافته است.» همو کتاب دوم عهد عتیق را که سفر خروج نامیده می شود از نوشته های موسی (ع) و دنباله داستان سفر پیدایش می داند. سومین کتاب عهد عتیق یعنی سفر لاویان نیز از کتاب های موسی (ع) به شمار می آید، هرچند برخی احتمال می دهند هارون، موسی را در نگارش این کتاب یاری کرده است.
به اعتقاد هاکس، سفر اعداد و سفر تثنیه نیز از نوشته های حضرت موسی (ع) است. در برابر این گروه از مسیحیان که نویسندگان عهد عتیق را پیامبران می دانند و نوشته های ایشان را وحی الهی می خوانند، برخی از اندیشمندان غرب این کتاب ها را نوشته بزرگان یهود می دانند. برای نمونه اسپینوزا به دلایل زیر، اسفار خمسه یعنی سفر پیدایش، سفر خروج، سفر لاویان، سفر اعداد و سفر تثنیه را نوشته موسی (ع) نمی خواند، بلکه اثر شخصی به نام ابن عزرا معرفی می کند:
1. در برخی از این اسفار اخبار داستان های متفاوتی از موسی (ع) نقل شده است مانند: سخن گفتن خدا با موسی (ع)، ارتحال موسی (ع)، فزونی صبر موسی (ع) بر دیگران و نیامدن پیامبری پس از او. چه اینکه اگر موسی (ع) این اسفار را نوشته بود از این اخبار گوناگون که درباره خود او می باشد چیزی نمی نوشت.
2. در این کتاب ها از فوت موسی (ع)، دفن او، اندوه سی روزه عبرانیان و از نیامدن پیامبر دیگری پس از موسی (ع) سخن رفته است. «پس موسی (ع) بنده خداوند در آنجا به زمین (موآب) بر حسب قول خداوند از دنیا رفت. او را در زمین موآب در برابر بیت فعور در دره دفن کردند و هیچ کس محل دفن او را تا کنون نمی داند. موسی چون وفات یافت صد و بیست سال عمر داشت و از بینایی و توانایی او کاسته نشده بود و بنی اسرائیل برای موسی در عربات موآب سی روز ماتم گرفتند.» در آیه دیگری می خوانیم: «و پیامبری مانند موسی (ع) تا کنون در اسرائیل برنخاسته است که خداوند او را از روبرو شناخته باشد.» پرواضح است این اخبار، نوشته موسی (ع) نیست.
3. در این اسفار نام هایی به کار رفته است که پس از فوت موسی (ع) وضع شده و رایج گردیده است. اما در زمان زندگی موسی (ع) این اسامی وجود نداشته است و به کار نمی رفته است؛ برای نمونه در سفر تکوین چنین آمده است. «چون ابرام از اسیری برادر خویش اطلاع یافت سیصد و هجده تن از خانه زادان کار آزموده خود را بیرون آورده و به دنبال ایشان تا (دان) تاخت.» نام قدیم شهر دان، لاییش بود و پس از ارتحال موسی (ع) و با گذشت زمان زیادی از مرگ یوشع، لاییش به دان تغییر نام پیدا کرد.
4. این کتاب ها رویدادهایی را بیان می کنند که پس از موسی (ع) رخ داده است و موسی از آنها بی اطلاع بوده است برای نمونه در سفر خروج چنین آمده است: «و بنی اسرائیل مدت چهل سال من می خوردند تا به زمین آباد رسیدند، یعنی تا وقتی به سرحد زمین کنعان داخل شدند، خوراک ایشان من بود.» در صورتی که این واقعه سال ها پس از ارتحال موسی رخ داده است، چه اینکه در صحیفه یوشع می خوانیم: «و در فردای آن روزی که از حاصل زمین خوردند من موقوف شد و بنی اسرائیل دیگر من نداشتند و در آن سال از محصول زمین کنعان می خوردند.»
لازم به ذکر است که صحیفه یوشع را یکی از خادمان مخصوص موسی (ع) در سال 1427 قبل از میلاد نوشته است. اسپینوزا پس از ذکر این دلیل ها می گوید: «از آنچه گفتم به روشنی پی می بریم اسفار خمسه نوشته موسی (ع) نیست، بلکه این کتاب ها را فردی دیگر به نام ابن عزرا چند قرن پس از وفات موسی (ع) نوشته است. سایر کتاب های عهد قدیم نیز از سوی اسپینوزا و دیگران مورد نقد و بررسی قرار گرفت.»

منـابـع

کلیــد واژه هــا