رباب (رَباب)

از زنان فاضله و نامدار و همسر امام سوم شیعیان حضرت حسین بن علی (ع).
مادرش: هندالهنود دختر ربیع بن مسعود بن مروان.... کلب.
پدرش: امرءالقیس بن عدی بن اوس بن جابر بن.... کلب که در شهر شام زندگی می کرد (این امرءالقیس کلابیه است و باید دانست که غیر از امرؤالقیس معروف شاعر زمان جاهلی است) و در زمان خلیفه دوم عمر بن الخطاب روزی در مجلس او حاضر شد و اظهار کرد که «من مردی نصرانی و نامم امرءالقیس بن عدی کلبی است.» شخصی گفت: «او کسی است که در روز «فلج» بر بکربن وائل در جاهلیت غارت برد.»
عمر از او پرسید «برای چه آمده ای؟»
گفت: «می خواهم مسلمان شوم.»
آنگاه از کیش مسیحیت به آئین اسلام آمد و عمر بلافاصله او را حاکم مسلمین قبیله قضاعه در شام کرد.

رباب در خاندان رسول الله (ص)
امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب (ع) پس از مسلمانی او خیلی زود برای فرزندش حسین (ع) دخترش رباب را خواستگاری نمود و بعد از ازدواج وی قدم به خانه امام (ع) گذاشت.
از بانوان شایسته زمان خویش و بسیار با کمال و فضیلت و در نزد امام حسین (ع) قدر و منزلت خاصی داشت و آن حضرت به او و دخترش حضرت سکینه و خانه ای که این دو بانو در آن زندگی می کردند بسیار علاقه مند بوده و محبت زیاد داشت. ظاهرا او اولین همسر امام (ع) بوده اما فاصله ازدواج تا تولد اولین فرزندان (حضرت سکینه) زیاد بوده است.
اشعار ذیل شدت علاقه حسین بن علی (ع) در شأن جلالت آنهاست.
لعمرک انبی لاحب دارا *** تکون بها السکینه و الرباب
احبهما و ابذل جل مالی *** و لیس بعاتب عندی عتاب
به جانم سوگند که من خانه ای را که سکینه و رباب در آن هستند دوست دارم. هر دوی آنها را دوست دارم و بیشترین مالم را به آنان بخشش می کنم و از عتاب دیگران باکی ندارم.
در بعضی نسخه ها یک بیت دیگری هم اضافه است.
فان اللیل موصول بلیلی *** اذا زارالسکینه و الرباب
شب من آن هنگام سر می رسد که سکینه و رباب را زیارت کنم.
ثمره ازدواج امام حسین (ع) با رباب 2 فرزند بود.
1- حضرت سکینه خاتون که از زنان ممتاز و برگزیده عرب و شاعر و مورد توجه و علاقه خاص پدر بزرگوار خود بود که احوالات عجیب و زندگیش در جای مربوطه گفته شده است.
2- عبدالله که همان طفل 6 ماهه و شیرخواره حسین (ع) که در روز عاشورا سال 61 ه.ق در آغوش پدر به دست یکی از خبیث ترین افراد لشگر بنی امیه حرمله بن کاهل اسدی به شهادت رسید.
بنابر نقل بعضی منابع تاریخی، او به علی اصغر نیز مشهور بوده است.
حضرت رباب در واقعه عاشورا همراه همسر و فرزندانش در کربلا حضور داشت و طبق گزارشان مقاتل امام حسین (ع) در آن روز قبل از رفتن به میدان جنگ تک تک اعضای خاندانش را به نام صدا زد و با عبارت یا رباب از او یاد می کند.
بعد از شهادت آن حضرت همراه دیگر اسرا به شام رفت در مجلس ابن زیاد ملعون چون چشمش به سر مطهر همسرش افتاد بی تاب شد و آن را گرفت و بوسید و نوحه سرایی کرد و گریست. و چون طبع شاعری داشت این اشعار را زمزمه کرد.
و احسینا فلست انسی حسینا *** اقصدته الا سنة الاعداء
غادروه بکربلا صریعا *** لاسقی الله جانبی کربلاء
ای وای حسین! من هیچگاه حسین را فراموش نمی کنم که نیزه های دشمنان او را هدف گرفته بودند در حالی که روی زمین افتاده بود. در سرزمین کربلا با او خدعه کردند. خداوند هیچگاه سرزمین کربلا را سیراب نکند. اشعار دیگری از او در رثای آن حضرت سروده شده است.
بعدا از شام به مدینه برگشت. دائما گریه می کرد و از آنجا که به همسر خود بسیار وفادار و علاقه مند بود به تمام بزرگان و اشراف مدینه که از او خواستگاری کردند جواب رد می داد و می گفت: «بعد از مواصلت با خاندان پیامبر خدا (ص) با کس دیگری مواصلت نمی کنم و بعد از حسین بن علی (ع) همسری نمی خواهم.»
شیخ کلینی در کافی روایتی از «مصقله بن الطحان» از امام صادق (ع) آورده که حضرت رباب این زن کلبیه یکسال تمام بر سر قبر حضرت سیدالشهداء حسین بن علی (ع) اقامت کرد و همچنان با زنان قبیله اش با کنیزان و خدمتکاران آنقدر گریه کردند که آب چشمشان خشک شد. روزی به یکی از کنیزان نگاه کرد که موقع گریستن اشک از چشمانش جاری است. گفت: «تو چه کار کردی که اینگونه اشکت روان است؟» زن گفت: «چون کار بر من سخت شد شریق سویق تهیه کرده و خوردم و این اثر آن است.» خانم رباب دستور داد تا از همان شربت درست کردند و دستور داد تا همه زنان قبیله و خودش خوردند و گفت: «می خواهم به این وسیله قوتی و نیرویی پیدا کرده تا بتوانیم عزاداری و گریه بر حضرت حسین (ع) عزیز کنیم.»
این بانوی جلیل القدر یکسال از زیر آفتاب به سایه نرفت گویا پس از آنکه به چشم خود بدن مطهر امام (ع) برهنه در مقابل آفتاب سوزان دیده بود با خود عهد کرده بود که در زیر سایه زیست نکند.
وقتی مرغ بریانی برایش آورند تناول نکرد و یکسال برای آن حضرت آنقدر ضجه و ناله کرد و گریست تا بسیار ناتوان شده و از فرط حزن و اندوه از دنیا رحلت نمود و این در سال 62 ه.ق بود.
ابن اثیر در کامل گفته است که رباب مدت یکسال بر سر قبر مطهر آن حضرت اقامت کرد و پس از آنکه به مدینه برگشت از شدت اسف و غم وفات نمود. این روایت را از امام صادق (ع) نیز نقل کرده اند. اشعاری از رباب در رثای سالار شهیدان حضرت امام حسین (ع) که سروده شده.
ترجمه: همانا نوری که به همه جا پرتو می افکند در کربلا شهید شد و بی دفن در زمین ماند. کسی که پناه یتیمان و نیازمندان بود و هر درمانده ای به او پناه می برد. (کتاب فرهنگ عاشورا)

منـابـع

کلیــد واژه هــا