مناسک حج، بزرگداشت یاد انبیاء و اولیاء (ع)

معتقدان به محبوبیت بزرگداشت یاد انبیا استدلال می کنند که: بیشتر مناسک حج بزرگداشت یاد انبیا و اولیا (ع) است. چنانکه به نمونه هایی از آن اشاره می کنیم:

*مقام ابراهیم (ع)
خداوند متعال می فرماید: «و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی» (بقره/آیه 125)؛ «نمازگاه خود را از مقام ابراهیم برگیرید.» در صحیح بخاری روایتی است که فشرده آن چنین است: ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) هنگامی که خانه کعبه را بنا می کردند، اسماعیل سنگ می آورد و ابراهیم بنا می کرد تا آنکه دیوار بلندی یافت و اسماعیل این سنگ را برای (زیر پای پدر)، آورد. ابراهیم (ع) بر روی آن ایستاد و به ادامه بنا پرداخت و اسماعیل نیز سنگها را به دست او می داد. در روایت بعد از آن آمده است: دیوار بلندی یافت و ابراهیم از جابجایی سنگها ناتوان گردید، بدین خاطر، بر روی سنگ مقام ایستاد و اسماعیل سنگها را به دست او می داد. خداوند سبحان چنانکه روشن است مردمان را فرمان داده تا از قدمگاه ابراهیم در بیت الله الحرام تبرک جویند و از آن نمازگاه برگیرند تا یاد ابراهیم (ع) زنده و جاوید گردد، و هیچ اثری از شک به خدا هم در آن نیست.
* صفا و مروه
خداوند سبحان می فرماید: «ان الصفا و المروه من شعائر الله فمن حج البیت او اعتمر فلا جناح علیه ان یطوف بهما» (بقره/آیه 158)؛ «براستی که صفا و مروه از شعائر الهی است. پس کسی که حج بگذارد یا عمره، هیچ باکی بر او نیست که آنها را طواف نماید».
بخاری در اینباره روایتی دارد که فشرده آن چنین است:
هنگامی که ابراهیم (ع) هاجر (ع) را با پسرش اسماعیل در مکه رها کرد و آب آشامیدنی آنها تمام شد و فرزندش دچار تشنگی شدند و اسماعیل از شدت تشنگی به خود می پیچید، هاجر (از شدت اندوه)، به سوی «صفا» رفت تا شاهد آن حالت نباشد. سپس بر بلندای آن شد و به اطراف نگریست تا شاید کسی را ببیند، و چون کسی را نیافت، از «صفا»، فرود آمد و به زمین هموار که رسید، همانند انسانی تلاشگر، به سعی و کوشش پرداخت تا همواری را پیمود و به «مروه» رسید. سپس بر بلندای آن شد و به اطراف نگریست تا شاید کسی را ببیند و چون در آنجا نیز کسی را نیافت، این رفت و آمد را هفت بار ادامه داد. ابن عباس گوید: رسول اکرم (ص) فرمود: این سعی مردمان در میان صفا و مروه (یادآور) همان سعی هاجر است. خداوند «سعی» میان «صفا و مروه» را نیز، بخشی از مناسک حج قرار داد تا یادآور «سعی» هاجر و بزرگداشتی برای کار بزرگ او باشد. استحباب هروله و تند رفتن حاجیان در فاصله همواره میان «صفا و مروه» نیز، زنده کردن یاد هروله و تند رفتن های تلاشگرانه او در آنجاست.
* رمی جمره یا پرتاب سنگ به سوی شیطان
امام احمد بن حنبل و طیالسی در مسندهای خود از رسول خدا (ص) روایت کنند که فرمود:
جبرئیل، ابراهیم (ع) را به سوی «جمره عقبه» برد و شیطان را به او نشان داد، ابراهیم (ع)، با هفت عدد سنگ او را رمی کرد که ناپدید شد. سپس او را به سوی «جمره وسطی» برد و باز هم شیطان را به او نمایاند و ابراهیم (ع) نیز با هفت عدد سنگ او را راند تا ناپدید شد. سپس به «جمره قصوی» آمد و شیطان را به وی نشان داد و او با هفت سنگ شیطان را راند تا ناپدید شد. خداوند سبحان، بدین گونه رمی شیطان از سوی ابراهیم (ع) را گرامی داشت و برای زنده نگه داشتن یاد او «رمی جمرات»، را بخشی از مناسک حج قرار داد.

* فدیه یا قربانی دادن
خداوند سبحان درباره ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) می فرماید: «فبشرناه بغلام حلیم فلما بلغ معه السعی قال یا بنی إنی أری فی المنام أنی أذبحک فانظر ماذا تری قال یا أبت أفعل ما تومر ستجدنی أن شاء الله من الصابرین فلما أسلما و تله للجبین و نادیناه أن یا إبراهیم قد صدقت الرویا إنا کذلک نجزی المحسنین إن هذا لهو البلاء المبین و فدیناه بذبح عظیم» (صافات/آیه 101-107)؛ «پس او را به پسری بردبار، مژده دادیم. و چون به رشد رسید و با پدر کوشید (ابراهیم به او)، گفت: پسرم! من در خواب می بینم که باید تو را قربانی کنم، تو چه نظر می دهی؟ (اسماعیل)، گفت: پدر جان! هر چه مأموری انجام ده که بزودی اگر خدا بخواهد مرا از بردباران می یابی. پس چون تسلیم شدند و او را به روی افکند، ندایش دادیم که، ای ابراهیم! براستی که آن خواب را راست گردانیدی، ما نیکوکاران را اینگونه پاداش می دهیم. براستی که این همان امتحان روشن است. و او را به ذبح عظیمی فدا دادیم». و بدین گونه، خداوند برای زنده نگه داشتن یاد و خاطره این قربانی و فرستادن آن گوسفند در فدای اسماعیل، قربانی کردن گوسفند و بزرگداشت آن خاطره را بخشی از مناسک حج قرار دارد، و حاجیان را فرمود تا همواره در «منی» قربانی کنند، و با این قربانی یاد و خاطره تسلیم شدن ابراهیم در برابر خدای متعال را بزرگ و گرامی بدارند. آری، در مقام ابراهیم (ع)، برکت و فرخندگی از قدوم ابراهیم (ع) به جای پای آن حضرت گسترش یافت، و خداوند فرمان داد تا آن محل در «بیت الله الحرام»، نمازگاه شده و زنده کننده یاد و خاطره آن حضرت باشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا