مقایسه حدیث پیامبر اکرم و سخن سعدی درباره اتحاد انسان ها با یکدیگر

سعدی می گوید:
بنی آدم اعضای یکدیگرند *** که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار *** دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی *** نشاید که نامت نهند آدمی
این شعر سعدی که در سطح بسیار عالی تشخیص داده شده است و به حق هم تشخیص داده شده است، عین ترجمه یک حدیث نبوی است، منتها کمی ناقص است و به کمال اصل حدیث نیست.
حدیث نبوی این است: «مثل المؤمنین فی تواددهم و تراحمهم کمثل الجسد اذا اشتکی بعض تداعی له سائر اعضاء جسده بالحمی و السهر؛ مثل اهل ایمان در توادد (دوستی متقابل) و در تراحم (مهربانی متقابل) مثل اعضای یک پیکر است.»
آیا وقتی عضوی از اعضای یک پیکر به درد آید، سایر اعضاء راحت می خوابند و می گویند آن عضو هرچه می خواهد درد بکشد، بکشد؟ یا عضوهای دیگر با او همدردی می کنند؟ پیغمبر می فرماید سایر اعضاء به دو وسیله با این عضو همدردی می کنند: یکی به وسیله تب و دیگر به وسیله بی خوابی. اعضای دیگر نمی خوابند و دائما در تب و تابند.
مثلا ناراحتی در روده پیدا شده و یا یک کانون چرکی در کبد پیدا شده ولی دست هم نمی خوابد، سر هم نمی خوابد، قلب هم نمی خوابد، اصلا بدن استراحت نمی کند، چون یک عضو به درد آمده است. تب، عکس العمل همه بدن در مقابل ناراحتی است که در یک عضو پیدا شده است ولی پیغمبر توجه به یک نکته دارد. وقتی می فرماید (مثل مؤمنین) مثل یک پیکر است توجه دارد که پیکر، روح می خواهد. یک روح باید وجود داشته باشد تا همه اعضاء را "او" کرده باشد و بعدا "ما" شده باشند.
آیا اگر جسد مرده باشد و شما یک عضو را قطعه قطعه کنید، سایر اعضاء حس می کنند؟ نه، چون روح وجود ندارد. این روح است که همه مؤمنین را یکی کرده است. چون اینها در آن روح یکی هستند، "ما" شده اند و با یکدیگر همدردی دارند. آن روح، ایمان است، همان «کلمة سواء بیننا و بینکم؛ سخنی که میان ما و شما مشترک است.» (آل عمران/ 64) است. چون مؤمنین ایمان دارند و «کلمه سواء بیننا و بینکم» بر آنها حکمفرماست، "من" های آنها "او" شده است و طبعا همدل و همدرد هستند. اما انسانها بدون "کلمه سواء" اینطور نیستند. پیغمبر فرمود مؤمنین، یعنی آنها در یک روح شریکند و آنها که «کلمة سواء بیننا و بینکم» بر آنها حکمفرماست.
سعدی اشتباه کرده که گفته است "بنی آدم اعضای یکدیگرند." بنی آدم تا آن «کلمة سواء بیننا و بینکم» نباشند، هرگز اعضای یک پیکر نمی توانند باشند و نیستند. دروغ است که بنی آدم اعضای یکدیگرند.
آیا آمریکایی ها و ویتنامی ها بنی آدم هستند یا نیستند؟ اگر بگوییم ویتنامی ها بنی آدمند و آمریکائی ها بنی آدم نیستند یا بالعکس، که درست نیست. نه، هر دو بنی آدمند ولی دروغ است که بنی آدم اعضای یک پیکرند. بنی آدم هرگاه یک روح و یک ایمان بر آنها حاکم شد، یعنی وقتی که "من" های ایشان در یک "او" حل شد، در یک ایمان حل شد و "من" برایشان باقی نماند، با یکدیگر همدردی دارند. در آن وقت است که:
چو عضوی به درد آورد روزگار *** دگر عضوها را نماند قرار

منـابـع

کلیــد واژه هــا