سید حیدر حسینی آملی

بهاءالدین سید حیدر عبیدی حسینی آملی معروف به "صوفی" از بزرگان علمای ظاهر و باطن و مفسر و فقیه و عارف و جامع علوم شریعت و طریقت که حدود سال 720 هـ ق یعنی در قرن هشتم هجری در «آمل» از توابع استان مازندران بدنیا آمد. پدرش علی بن حیدر حسینی آملی است. او از نوادگان علویان مازندران و خاندانش در آنجا به تشیع مشهور بودند. از همان سالهای کودکی به کسب علم و معرفت پرداخت و از آمل به شهرهای استرآباد، خراسان و اصفهان، در ادامه تحصیل علم، سفرها کرد. در برگشت از سفر، در سالهای 734 تا 750 هـ ق، نزد فخرالدوله حسن بن کیخسرو «آخرین امیر آل باوند» رفت و از درباریان مخصوص شد. بعد از مدتی به دربار "فخرالدوله شاه غازی" امیر بادوسپانی رفت و مورد احترام پادشاه و برادرانش بود و مقام و موقعیت خوبی پیدا کرد و ثروت زیادی جمع کرد. در همین زمان به ناگاه تحولی درونی برایش پیدا شد و به شوق "حقیقت جویی" تمام اموال و خانواده اش را گذاشت و به قصد زیارت بارگاه پیغمبر خاتم و ائمه اطهار، از وطنش بیرون آمد. بعد از مدتی در اصفهان اقامت کرد و آنجا با مشایخ صوفیه مأنوس و سپس سال 751 ق با آنها به حج رفت. در برگشت به شهرهای نجف، کربلا، بغداد و حله رفت و نزد اساتید بزرگی مانند: نصیرالدین علی بن محمد کاشانی (فقیه و متکلم شیعه) و فخرالمحققین محمدبن حسن حلی، کسب فیض نمود و در سال 761 ق، توانست از فخرالمحققین اجازه روایت بگیرد.
سیدحیدر آملی، مدت 20 سال فقیه و متکلمی متعصب بود، ولی با تحول و انقلابی که در درونش پیدا شد، تعصب را کنار گذاشت و به تسامح گرایید و آنگاه عرفان و تشیع را در هم آمیخت.

دیدگاه خاص سیدحیدر
دیدگاه سیدحیدر در اینست که حقیقت تشیع و تصوف یکی است و اینکه شیعیان حقیقی، صوفیان اند و صوفیان حقیقی، شیعیان هستند. ائمه شیعه را عارف و آنها را صاحب معرفت کشفی می داند. وی با اینکه در نشر مکتب ابن عربی تأثیر زیادی داشته ولی با ادعای او و شارحانش به ویژ ه (قیصری) که حضرت عیسی را خاتم اولیای مطلقه و ولایت مطلقه و خودش را خاتم اولیای مقیده محمدیه می داند، مخالفت دارد. به نظر سید حیدر، خاتم اولیای مطلق حضرت علی (ع) و خاتم الاوصیا بطور مقید، امام زمان مهدی (ع) است. سید حیدر، علت این اشتباه ابن عربی و قیصری را در این مسئله، پیروی آنها از مذهب تسنن و تعصب آنها می داند.

تألیفات:
این سید بزرگوار، کتب و رسالاتی دارد که معروفترین آنها عبارتست از:
1- الارکان فی فروغ شرایع اهل الایمان (در تأویل مسایل مربوط به نماز، روزه، زکوة، حج و جهاد مطابق مشرب اهل طریقت).
2- رسالة الامانه (در تفسر مفهوم امانت در قرآن).
3- اصطلاحات الصوفیه (تلخیص رساله عبدالرزاق کاشانی).
4- رافعة الخلاف (در بیان تقدم خلافت علی (ع) بر دیگر صحابه و دلیل سکوت آن حضرت).
5- محیط الاعظم (در تفسیر قرآن).
6- نص النصوص (در شرح فصوص الحکم ابن عربی تمامی مصنف و دیگر شارحان را رد کرده است).
7- مهمترین اثر او «جامع الاسرار و منبع الانوار» (در جامع بودن اسرار انبیا و اولیاء و اسرار توحید است).

این فقیه و عارف جلیل القدر، رسالاتی به فارسی نیز نوشته که از جلمه آنها 1- جامع الحقایق 2- رسالة التزیه 3- امثلة التوحید است. از سالهای آخر عمر او و زمان وفاتش اطلاع کاملی در دست نیست. ظاهرا این ایام، به نوشتن آثار خود و تزکیه باطن پرداخته و حدود سال 794 هـ ق، از دنیا رحلت نمود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا