بنی حنظله

بنی حنظله قبیله ای بزرگ از دودمان "حنظلة بن مالک بن...." که در جزیرة العرب ساکن بودند. نسب آنها به "الیاس بن مضر" میرسد که از اجداد پیغمبر اکرم است. حنظله از رؤسای بزرگ عرب بود که بعد از عمویش (سعد) رئیس قبیله «بنی تمیم» نیز شد. آنها فرزندان بسیار زیاد و قدرتمند داشتند و در شعر و شاعری بسیار ماهر و توانمند بودند. آنها در سرزمین وسیعی در عربستان مرکزی یعنی «نجد» از شهر «یمامه» تا «هجر» و شهرهای بصره و کوفه، زندگی و عموما بادیه نشین بودند. این شهرها از بهترین مناطق حاصلخیز بود و آبگیرهای زیادی داشت که گروههایی از «بنی حنظله» در اطراف آن بودند و به همین خاطر، گاهی جنگهائی بر سر آب، با دیگران می کردند. بنی حنظله خود به دو تیره تقسیم شده بودند: «تیره بنی یربوع» و «تیره بنی دارم». آنها به دلیل بادیه نشینی و خلق و خوی ماجراجویی و جنگی، به مناطق مجاور حمله می کردند. سالهای 309 تا 379 میلادی "پورذوالاکتاف" قبایل متجاوز عرب را سرکوب و گروههایی از «بنی حنظله» را در نواحی شهر اهواز جای داد. بعدها شهر «حیره» در عراق که حایل ایران و عربستان بود، توسط بنی حنظله مورد حمله قرار گرفت و بعدا با مصالحه ای، منصب «ردافه» که به منزله وزارت و جانشینی شاه بود، به تیره ای از بنی حنظله واگذار شد و سالهای طولانی، این منصب تا ظهور اسلام، در بین این قبیله به ارث به یکدیگر می رسید.

بنی حنظله قبل از اسلام
در سال تولد پیغمبر اکرم چون کاروان هدایای پادشاه یمن برای انوشیروان (پادشاه ایران) در سرزمین «بنی حنظله» به غارت رفت از این رو، پادشاه ساسانی آنها را از سرزمینشان «هجر» به «کلاب» منطقه ای بین بصره و کوفه فرستاد... با این حال آنها روابط دوستانه ای با انوشیروان و دربار ایران برقرار و "حاجب بن زراره" بزرگ این قبیله، اجازه رفت و آمد به ایران را برای تحصیل آذوقه پیدا کرد و از همین جا این دودمان به آئین زردشتی گروید و از میان اعراب فقط آنها آتش می پرستیدند.

بنی حنظله بعد از اسلام
ظاهرا اولین گرایش این قبیله به اسلام سال چهارم بعثت پیامبر اکرم (ص) و به همت "اکثم بن صیفی" است. سال دوم هجرت در جنگ بدر افرادی از این قوم شرکت کردند. "اقرع بن جابس" از «بنی دارم» که تیره ای از بنی حنظله است و در اعراب جاهلی مقامی والا داشت، با دعوت پیغمبر اسلام آورد و در فتح مکه، جنگ حنین و طائف، همراه رسول خدا بود. پیغمبر سهمی از غنائم حنین را به او دادند. غیر از او، سال نهم هجری، جماعتی بسیار از سران بنی حنظله، در مسجد مدینه خدمت پیامبر رسیده و به اسلام گرویدند. سال دهم هجری، پیامبر، مأمورانی از آنها، به شهرها و قبایل مختلف برای جمع آوری زکات فرستاد.

بنی حنظله بعد از پیامبر اسلام
سال یازدهم هجری، بعد از وفات پیغمبر اسلام "سجاح" از میان این قوم، ادعای پیغمبری کرد و عده ای به دور او جمع شدند، تا زمانی که در نبرد «بطاح» خاموش شد. از سال 13 هجری به بعد در جریانات فتوحات اسلامی در ایران، جماعتی از آنها در سپاه اسلام حضور داشتند. عده ای به تحریک طلحه و زبیر در سپاه عایشه بودند، ولی تیره «بنی یربوع» از همین قبیله، همگی در رکاب امیرالمؤمنین علی (ع) ماندند. در جنگ نهروان بعضی از آنها از فرمان علی (ع) سرباز زده و رهبری گروهی از خوارج را به دست گرفتند که از این گروه می توان "شبت بن ربعی" و "عروة بن ادیه" را نام برد.

نام آوران قبیله بنی حنظله
در میان این قبیله در هر تیره ای از آنان، چهره هایی در شعر و ادب بودند از جمله: "جریر" شاعر عرب از تیره بنی یربوع، "فرزدق" شاعر عرب از تیره بنی دارم، "مسکین دارمی" شاعر عرب از تیره بنی دارم. به گفته "فؤاد حمزه" نسب محمدبن عبدالوهاب، مؤسس وهابیت به این قبیله می رسد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا