آسمان در آیات قرآن

به طور کلی در قرآن مجید در 313 مورد به صورت مفرد یا جمع از آسمان سخن به میان آمده است، یعنی 2 بار به صورت «سماء»، 118 بار «السماء»، 5 بار «سموات»، 185 بار «السموات» و مجموعه ی این کلمات به چند چیز اطلاق شده است که ذیلا مطالعه می کنیم.

1. طبقه ای از هوا: چنانکه می فرماید: "..... فیبسطه فی السماء  کیف بشاء" (روم / آیه 48، ابر را در آسمان هر طور بخواهد می گستراند)، که مراد طبقه ای از هوای نزدیک زمین است، و یا در آیه ی دیگر می فرماید: "اولم یروا الی الطیر مسخرات فی جو السماء..."، (نحل/ آیه 79: آیا به مرغان هوا نمی نگرند که جو آسمان مسخر آنها است). اینجا نیز مراد طبقه هوای نزدیک به زمین است. آیات زیادی به این معنی در قرآن وجود دارد و هر آیه ای که دلالت دارد که باران و روزی از آسمان می آید بدین معنی است.

2. به معنی باران: در بعضی از آیات "سماء" به معنی باران به طور مجاز آمده است از قبیل آیه ی: "و ارسلنا السماء علیهم مدرارا"، (انعام / آیه 6: و از آسمان بر آنها باران رحمت پیوسته فرستادیم).

3. عالم غیب: یکی دیگر از موارد استعمال کلمه آسمان در قرآن عالم غیب است (در مقابل عالم شهادت) به اعتبار این که عالم غیب از جهت شأن و رتبه از عالم شهادت بالاتر است آیاتی مانند آیه ی "ء امنتم من فی السماء ان یحسف بکم الارض"، (ملک /آیه 16: آیا از قهر خدایی که در آسمان، مقتدر و حکمفرما است، ایمنید که شما را به زمین فرو برد؟!  ناظر به این معنی  است. و در آیه بعد نیز می فرماید: "ام امنتم من فی السماء ان یرسل علیکم حاصبا..."، (ملک/آیه 17: آیا از قهر خدای مقتدری که در آسمان حکم فرما است ایمنید که تند بادی بفرستد و برسر شما سنگ ببارد) البته واضح است که خدای تعالی در عالم غیب است نه در آسمان ظاهر. همچنین مقصود از سمائ (آسمان) در آیاتی مانند: "....لاتفتح لهم ابواب السماء و لایدخلون الجنه .."، (اعراف /آیه 40: هرگز درهای آسمان به روی آنها باز نشود و به بشت در نیابند) است. البته باز روشن است که بهشت در عالم غیب است نه در ظاهر فضا، و نیز آسمانها در آیه زیر در همین معنی به کار رفته  است: "وکذالک  نری ابراهیم  ملکوت السموات والارض"، (انعام /آیه 75: همچنین ما به ابراهیم ملکوت آسمانها و زمین را ارائه کردیم تا به مقام اهل یقین برسد).

4. اهل آسمان: نوع اهل زمان ما هرگاه آسمان و آسمان ها گویند مرادشان اجسام و کواکبی است که در فضا پراکنده اند نظیر آنکه مجلس می گویند و از آن اهل مجلس  اراده می کنند، و نیز بازار یا شهر یا مملکت می گویند و اهل آن را می خواهند. آسمان  به این معنی نیز در قرآن آمده است و می توان گفت در بیشتر مواردی که "سموات" به لفظ جمع آمده بدین معنی است مثل آیه: "و رب السموات والارض" و آیه ی "خلق السموات والارض".

5. به معنی فلک: منظور از هفت ستاره مشهور که به چشم دیده می شوند یعنی ماه، عطار، زهره، خورشید، مریخ، مشتری، زحل، خداوند به هفت آسمان و سیاره که مردم می شناختند استدلال بر قدرت و حکمت خویش کرده، نه ستارگان غیرمرئی، زیرا که استدلال به چیز ناشناخته چندان مفید نیست چنانکه می فرماید: آیا بشر نمی نگرند که شتر چگونه آفریده شده است؟

6. گنبد کبود که انسان برگرد زمین  مشاهده می کند. آیاتی در قرآن مفهوم این معنی است مانند آیه: "والسحاب المسخر بین السماء والارض" (بقره /آیه 164: و در خلقت ابر که میان آسمان و زمین مسخر است). البته این آسمان از ابر بالاتر است و غیر از آسمان است که ابر در آن گسترده می شود و باران از آن می آید، که آیه ی: " ولقد زینا السماء الدنیا بمصابیح..."، ( ملک /آیه 5: و ما آسمان دنیا را به چراغهای درخشان ( ستارگان) زیبت و زیور دادیم) به این معنی است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا