بررسی "یدالله" در مکتب خلفا

در منابع حدیثی و اعتقادی مکتب خلفا، چند روایت از ابوهریره نقل شده که در آنها از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت کرده که فرموده اند: «آدم ابوالبشر و موسی با یکدیگر مجادله کردند. حضرت موسی به حضرت آدم گفت: خدا تو را با دست خود خلق کرد....  و تو با گناه خود، مردم را از بهشت به زمین آوردی. حضرت آدم در جواب گفت: ای موسی! خداوند تو را برگزید و با تو مکالمه فرمود، و تورات را با دست خود برای تو نوشت.»

و در روایت دیگری از ابوهریره چنین آمده است: « خداوند به آسمان اول فرود می آید و دو دست خود را باز می کند و می گوید....».

انگشتان خدا در روایات مکتب خلفا
در باب انگشتان خدا، آیه ای در قرآن نبوده است که ابن خزیمه به آن استدلال نماید. بدین سبب به ذکر احادیثی که از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت کرده اند، اکتفا کرده است. از آن جمله یک حدیث را در اینجا می آوریم.

در توحید ابن خزیمه، صحیح بخاری، صحیح مسلم، سنن ترمذی، سنن ابن ماجه، و تفسیرهای طبری، ابن کثیر، سیوطی و دیگران، آمده است: از «عبدالله» روایت شده که گفت: یکی از علمای یهود نزد پیامبر آمد و عرضه داشت: یا محمد! در تورات می خوانیم  که خداوند آسمان ها  را روی یک انگشت خود می گذارد، و زمین ها را روی یک انگشت، و درخت ها را روی یک انگشت، و آب را روی یک انگشت، و خاک را روی  یک انگشت و مخلوقات دیگر را روی یک انگشت. سپس می گوید: منم مالک و سلطان ] موجودات[.

پیامبر در تصدیق گفتار او خندید، به قدری که دندان هایش نمایان شد. سپس در تأیید گفتار آن عالم یهودی، این آیه را قرائت فرمود: "و ما قدروا الله حق قدره و الارض جمیعا قبضـته یوم القیامه و السموات مطویات بیمینه"( سوره زمره / آیه67)، ترجمه و معنای لغوی آیه چنین است: «خدای را آنچنان که شایسته عظمت اوست، نشناختند. زمین، روز قیامت همه اش در مشت اوست، و آسمان ها پیچیده در دست را ست او می باشد.»

روایت های ذکر شده و همانند آنها، سبب شده است که دانشمندان مکتب خلفا هر کجا در قرآن «یدالله» آمده است، آن را به عضو بدن تأویل نمایند؛ چنان که ابن خزیمه در کتاب توحید خود گوید: "باب إثبات الید للخالق الباری جل و علا: إن الله تعالی له یدان کما أعلمنا فی محکم  تنزیله..."، «باب اثبات وجود دو دست برای خالق باری تعالی جل وعلا: خداوند تعالی دو دست دارد؛ همچنان که در آیات محکم قرآن به ما اعلام نموده است..»

سپس ابن خزیمه به چند آیه دیگر استدلال نموده که از جمله، این آیات است:
* "و قالت الیهود یدالله مغلوله غلت أیدیهم و لعنوا بما قالوا  بل یداه مبسوطتان ینفق کیف یشاء...» (سوره مائده / آیه 64)، معنی لغوی: «یهود گفتند: دست خدا بسته است. دستشان به سبب آنچه گفتند، بسته باد و به لعنت خدا گرفتار شوند! بلکه دو دست خدا گشاده است و هر گونه بخواهد انفاق می کند.» 

* "فسبحان الذی بیده ملکوت کل شیء وإلیه ترجعون" ( سوره یس/آیه 83)، معنی لغوی: «پاک و منزه است آن خدایی که در دست اوست زمام هستی و سیطره بر همه چیز.»

* "....تعز من تشاء و تذل بیدک الخیر إنک علی کل شیء قدیر" (سوره آل عمران / آیه 26)، «] بار الها [! تو هر که را بخواهی عزت و اقتدار بخشی. و هر که را بخواهی خوار و ذلیل گردانی، در دست توست هر خیر و نیکی. تو بر هر چیز و هر کار توانایی».

چنین بود استدلال مکتب خلفا در اثبات پندار ایشان که خداوند دارای دو دست می باشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا