معرفی کتاب هدیه الرازی الی المجدد الشیرازی اثر شیخ آقا بزرگ تهرانی

فارسی 7282 نمایش |

این کتاب را علامه شیخ آقا بزرگ در شرح حال مرجع بزرگ شیعه در آغاز قرن چهاردهم میرزا محمدحسن شیرازی (معروف به میرزای بزرگ و میرزای شیرازی) نوشته است و عبدالرحیم محمد علی درباره این کتاب می گوید: تحقیقی است ارزشمند درباره زندگانی مقتدای بزرگ پیشوای شیعه در عصر خود میرزا حسن شیرازی (1230- 1312ه.ق) شخصیت نادر و صاحب تاثیری که در قضیه معروف امتیار تنباکو نقش بزرگ خود را ایفا کرد. داستان این بود که ناصرالدین شاه در سال 1890 امتیار تنباکو را در برابر اخذ رشوه ای معادل سالی 15000 گینی (هر گینی 21 شلینگ) و یک چهارم سود شرکت به یک شرکت انگلیسی واگذار کرد تا بیش از پیش خوشگذرانی و عیاشی خود را دامنه دهد و به سفرهای خارج سرگرم باشد. در حالی که داد مردم ایران از درد فقر و فاقه به آسمان می رفت. این بود که خون مردم همه چیز از دست داده برای دفاع از اقتصاد و شرف خود و حق حیات مردم و اصناف به جوش آمد و اخبار اینهمه حوادث ناگوار به پیشوای مجدد میرزای شیرازی رسید. این اطلاعات از طریق نامه ای به میزا رسید که مصلح مشهور سید جمال الدین اسد آبادی شهرت یافته به افغانی به وی نوشت. پیشوای امت از اینهمه تصرفات نامشروع و بازی با مقدرات ملت و خود کامگیها و امیال پرستیهای زمامداران منقلب شد و فتوای مشهور خو را در باب تحریم تنباکو صادر کرد با صدور این فتوی امتیاز پوچ شد و شاه قاجار ناچار گشت آن را الغا کند.... میرزای شیرازی بجز این نیروی شخصی در قلمرو اجتماع و نفوذ در دل و جان مردم خود بزرگ عالمان عصر خویش بود و شاگردان بسیاری از علما و مجتهدان تربیت کرد.

عبدالرحیم محمد علی آنگاه در مورد کرامت اخلاقی و عظمت نفس و فداکاری و هوشیاری سیاسی و دینی میرزا داستانی آورده است که ذکر آن نیز مهم است می گوید: یکی از دوستان موثق من واقعیه نقل کرد بدین مضمون: کسی از مردم سامرا که به دلیلی عاطفی نسبت به میرزای شیرازی کین می ورزید پسر بزرگ میرزا (میرزا محمد شیرازی) را مضروب ساخت و میرزا محمد به علت این ضربت در گذشت. میرزای شیرازی در این واقعه لام تا کام نگفت و کمترین واکنشی نشان ندارد. دشمنان آنروز اسلام واقعه را مورد توجه قرار دادند و خواستند برای ایجاد فتنه ای در دنیای اسلام از آن بهره برداری کنند بدین منظور عده ای به سامرا آمدند و به خدمت میرزا رسیدند و از وی درخواست کردند تا در مورد از دست رفتن فرزندش و کار ناشایستی که بخصوص با توجه به مقام میرزا واقع شده است اقدام کند و دستوراتی بدهد. میرزای بزرگ بشدت آنان را از خود راند و فرمود: می خواهم خوب بفهمید شما حق ندارید در هیچیک از امور مربوط به ما مسلمانان و سرزمینهای ما مداخله کنید. این یک قضیه ساده است که میان دو برادر اتفاق افتاده است. آن عده با بینیهای به خاک مالیده از حضور میرزا مرخص شدند. این جریان در آن ایام در استانبول به "باب عالی" رسید. خلیفه عثمانی از این موضعگیری هوشمندانه مرجع شیعه شادمان شد و به والی بغداد دستور داد که خود به حضور میرزا برسد و از وی تشکر کند و از وقوع حادثه اعتذار جوید و ابراز تاسف نماید...

باری چنانکه یاد کردیم کتاب هدیه الرازی در شرح احوال و زندگانی میرزای شیرازی است. این کتاب با اینکه سالیانی دراز بر تالیف ان می گذرد اخیرا در نجف اشراف به چاپ رسیده است. تقسیمات کتاب بر پنج فصل است بدین ترتیب:

فصل اول: در تاریخ ولادت میرزای شیرازی و تحصیلات او و مهاجرت او به سامرا و رحلت او (ص 14 تا 21)

فصل دوم: در ذکر پاره ای از اخلاق و اوصاف و سیرت و مواهب و سعادات او (ص 22 تا 45)

فصل سوم: در ذکر گروهی از شاگردان او یعنی عالمانی که به دست وی تربیت یافتند و به مراحل عالی علم و عمل و تالیف و خدمات دینی و رهبریهای اجتماعی و جرح و تعدیل حوادث رسیدند (ص 46 تا 172)

فصل چهارم: درباره ویژگیهای احوال و قدرتهای روحی او (ص 173 تا 186)

فصل پنجم: در ذکر آثار او (ص 187)

و در فصل سوم یاد شده است که شیخ آقا بزرگ شرح حال کوتاهی از 360 تن از شاگردان میرزا و عالمان بزرگی که در محضر او تربیت شده اند نگاشته است. ما در آن میان به نامهای درخشانی برمی خوریم. در اینجا برای تذکار برخی از آنان را ذکر می کنیم:

حاج میرزا اسماعیل شیرازی در گذشته 1305 ق

حاج میرزا ابوالفضل تهرانی در گذشته ح 1317 ق

آخوند ملافتحعلی سلطان آبادی اراکی 1318ق

حاج میرزا حسین نوری محدث و رجالی معروف 1320 ق

سید اسماعیل عقیلی نوری مولف کتاب مهم کفایه الموحدین (در 3 جلد چاپ اخیر 4 جلد) 1321ق

حاج شیخ هادی تهرانی 1321ق

حاج آقا رضا همدانی فقیه معروف 1322 ق

سید مرتضی کشمیری 1323 ق

حاج میرزا حبیب الله موسوی خویی صاحب شرح نهج البلاغه در 21 جلد ح 1326 ق

میرزا محمدباقر اصطهباناتی عالم و حکیم معروف 1326 ق

حاج شیح فضل الله نوری 1326 ق

حاج میرزا حبیب خراسانی عالم مشهور و صاحب دیوان معروف 1327ق