وجوب تحصیل آگاهی دینی

از مسائلی که در دین اسلام، بویژه تعلیمات ائمة طاهرین، اهمیت فراوانی به آن داده اند، تحصیل آگاهی دینی است و فهم و درک درست دین. اگر مردم، بویژه نسل جوان، دین را درست بشناسند، و درباره آن با خواندن کتابهای موثق و مراجعه به متخصصان و آگاهان ( نه هرکسی و هر درسی و هر نوشته ای و هر کتابی و هر منبری و....) تحقیق کنند. تا سرانجام صاحب بصیرت دینی و شعور عقیدتی شوند، این سستی در برخی از آنان دیده نمی شود. و این تزلزل موضعی که از شناختن دین مایه می گیرد، در آنان به هم نمی رسد. و این، یکی از دلایل حقانیت دین و صمیمت رهبران آن است که فریاد می زنند: بیایید و بشناسید، اجتهاد کنید، بگویید و بشنوید، تا آگاه گردید.

امام جعفر صادق: «لودت ان اصحابی ضربت رووسهم بالسیاط حتی یتفقهوا»، «دلم می خواست کسی تازیانه بردارد و بر سرشاگردانم فرو کوبد تا در دین آگاه شوند و درباره فهم درست دین بکوشند و آگاهی به دست آرند.»
«تفقهوا فی الدین، فانه من لم یتفقه منکم فی الدین فهو اعرابی»، «درباره دین بپژوهید و ژرف شوید (آگاهی دینی به چنگ آورید) هرکس از شما، در به چنگ آوردن آگاهی دینی نکوشیده باشد، همچون مردی بیابانی است.

در این تعبیر دقت کنید، یعنی همانگونه که مرد بیابانی ( انسان نیمه وحشی) سخنی از دین به کوشش نخورده است، یا اگر درباره دین چیزی شنیده است و عقیده ای دارد، همواره عامیانه است و سازنده نهادی شخصیت او نیست، مسلمانی نیز که در اجتماع زندگی می کند و صاحب مشاغل و حضور در اجتماع است، لیکن فرهنگ و آگاهی دینی درستی ندارد، مانند همان انسانهای ابتدایی بیانگرد است. پس دین بدون تفقه (تحصیل آگاهی و شناخت )، فرد را چنانکه باید نمی سازد و جهت فکری و عملی نمی دهد. تنها آگاهی ژرف است که مومنان نامتزلزل و مردان با صلابت و حماسه داران مسجد و میدان را پرورش داده است و پرورش می دهد.

«لواتیت بشاب من شباب الشیعه لا یتفقه، لا دبته»، «اگر ببینم جوانی از میان جوانان شیعه در دین تفقه نکرده است و به فراگیری آگاهی دینی نپرداخته است او را به چوب می بندم.» 

و این، نهایت درجه صمیمیت رهبر است در توجیه فکری و نشر آگاهی و قوام بخشی به بنیه مرامی فرد. این است که امام جعفر صادق(ع) در روایتی دیگر، درباره اقسام علم و آگاهی می گوید: «چهارم: اینکه شبهه هایی که ممکن است تو را از دین بگرداند بشناسی». و این تعلیم بسی دقیق و عمیق و مهم است. چون پس از تحصیل آگاهی درباره دین. و شناخت هویت شبهه هایی که مخالفان حقیقت اعلی و ربایندگان معنویت اجتماع القا می کنند، محال است کسی از دین حق روی برتابد، زیرا آگاهی مستلزم شناخت است، و شناخت حق بودن حق، همراه است با شناخت باطل بودن باطل، این است که همواره بازار القا کنندگان شبهات درباره دین به وسیله کسانی، و بیشتر جوانانی گرم می شود که یا از دین آگاهی اصولی ندارند و آنچه دارند شنیدنیهای معمولی است، یا از هویت شبهه و منشأ اشکال و مورد آن بیخبرند. از اینجاست که تحصیل آگاهی دینی، عامل مصونیت دهنده است، نگهبان است از هر سستی در باور و اعتقاد و هر فتور و تزلزل در نگهداشت موضع.

و این چگونگی در نظام تربیتی اسلام، دلیل کمال حقانیت دین است که رهبران آن، به اجتهاد دعوت می کنند، و به تفصیل طلبی و دلیل خواهی و تفقه و شناخت و آگاهی، نه به چشمپوشی و مسامحه و قبول کورکورانه و اغماض و کلی پذیری. و این است که در تربیت اسلامی، تقلید در اصول عقاید جایز نیست بلکه بر هر فرد واجب است که عقاید خویش را از راه علم شخصی و برپایه شناخت خود به دست آورد و بپذیرد. آنچه تقلید در آن  جایز شمرده شده است، احکام عملی و فروع است، آنهم با توجه به این اصل بسیار مهم که باید در اصل تقلید رجوع به مرجع، خود اجتهاد کند و در روزگار خلطها و تحریفها، «مرجع الیقین» را بیابد و به هر گونه ای که ممکن است رجوع تقلیدی او، خود اجتهادی باشد و متکی به شناخت و  بصیرت و مبتنی بر اجتهاد در تقلید، نه تقلید در تقلید.

برای نشان دادن اهمیت آگاهی دینی و لزوم تحصیل بویژه برای جوانان، دو روایت دیگر می آوریم:
1- روزی پیامبر اکرم (ص) وارد مسجد شد، دید دو مجلس برپاست، در یکی گروهی درباره علم دین گفتگو می کنند و در طلب آگاهی دینی اند، و در مجلس دیگر گروهی دعا می خوانند. درباره این دو مجلس و اهل آن از پیامبر سوال کردند. فرمود: «کارهر دو نیک است. یکی از این دو گروه دعا می خوانند و گروهی دیگر درس می گیرند و به آنکس که نمی داند آگاهی  دینی می دهند. این گروه افضلند. خدا مرا نیز برای یاد دادن فرستاده است» این را گفت و درجمع آن گروه نشست که درس می خواندند.

2- نیز پیامبر اکرم فرمود: «هرکس زندگانی را به پایان برد درحالی که همواره علم و دانش می اندوخته است برای احیاء دین اسلام ( و نشر آگاهی دینی در میان مردمان)، مقام چنین عالم مجاهدی در جهان جاوید فقط یک درجه از انبیا پایین تر است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا