سلسله امامان نزاری در فرقه اسماعیلیه

با پایان دوره الموت ضربه سختی بر اسماعیلیان وارد آمد. اما با وجود این، دو نکته سبب استمرار تاریخ این گروه شد: یکی آنکه بنابر روایت منابع اسماعیلی خورشاه پسر خود شمس الدین را از خطر رهانیده و او را از مردم پنهان ساخته بود و از طریق او سلسله امامت نزاری استمرار یافت، و دیگر آنکه بخشهایی از اسماعیلیه در قالب گروهها و حلقه های صوفیان به حیات خود ادامه دادند. بدین سان پس از رکن الدین که هشتمین حاکم الموت و خود بیست و هفتمین امام اسماعیلیان نزاری بود این سلسله از طریق فرزند او شمس الدین محمد ادامه یافت.

شاخه های محمد شاهی و قاسم شاهی: پس از درگذشت شمس الدین محمد (حدود 710 ق./1310م.) بر سرجانشینی او اختلاف افتاد و نزاریان به دو شاخه شدند:

الف) گروهی از امامت علاء الدین مومن شاه بن محمد طرفداری کردند و سلسله امامان از طریق او شاخه محمد شاهی یا مومنی را تشکیل داد. به نظر می رسد سلسله امامان محمد شاهی در آغاز کار در بخشهای شمالی ایران و آسیای مرکزی اهمیت یافت. سپس در دهه های اول قرن دهم هجری/ شانزدهم میلادی به هند منتقل شد و در اواخر سده دوازدهم هجری / هیجدهم میلادی این سلسله از امامان نزاری از میان رفت.

ب) گروهی دیگر از امامت قاسم شاه طرفداری کردند و سلسله امامان از طریق او شاخه قاسم شاهی را تشکیل داد. از آن پس این سلسله  تا امام چهل و پنجم یعنی خلیل الله سوم ادامه پیدا کرد و این بخش از زنجیره امامان نزاری دوره ایرانی قاسم شاهی را تشکیل داد. از آن به بعد بخش دیگری از این زنجیره آغاز می شود که بخش آقاخانی همین زنجیره است.

جدولی که فراروی دارید این سلسله امامان نزاری را نشان می دهد:
سلسله امامان نزاری

الف) امامان محمد شاهی

19- نزاربن مستنصر بالله (د.488ق./1095م.)

20- حسن بن نزار (د.534ق./1139م.)

21- محمد بن حسن(د.590ق./1194م.)

22- جلال الدین حسن بن محمد (د.618ق./1221م.)

23-علاء الدین محمد بن حسن ( د. 653ق./1255م.)

24-رکن الدین محمود بن محمد ( د.710ق./1310م.)

25-شمس الدین محمد بن محمود (د.710ق./1310م.)

26- علاء الدین مومن شاه بن محمد

27- محمد شاه مومن شاه

28- رضی الدین بن محمد شاه

29- طاهربن رضی الدین

30-رضی الدین دوم بن طاهر(د.915ق./1509م.)

31- شاه طاهر بن رضی الدین دوم حسنی دکنی (د.956ق./1549م.)

32-حیدر بن شاه طاهر( د.1032ق./1622م.)

33-صدر الدین محمد بن حیدر(د.1032ق./1622م.)

34-معین الدین بن صدرالدین (د.1054ق/1644م.)

35-عطیه الله بن صدرالدین ( د.1054ق./1644م.)

36-عزیزشاه بن عطیه الله (د.1103ق./1691م.)

37- معین الدین دوم بن عزیز شاه (د.1127ق./ 1715م.)

38- امیرمحمد بن معین الدین دوم المشرف (د.1178ق./1764م.)

39- حیدر بن محمد بن معین المطهر (د.1201/1786م.)

40- امیرمحمد بن حیدر الباقر

ب) امامان قاسم شاهی

امامان ستر

19- نزار بن مستنصر بالله (د.488ق./1095م.)

20- هادی(د.530ق./1136م.)

21-مهتدی(د.552ق./1157م.)

22-قاهر(د.557ق./1162م.)

23- حسن دوم علی ذکر السلام( د.561ق./1166م.)

24- نورالدین محمد دوم (د.607ق./1201م.)

25- جلال الدین حسن سوم (د. 618 ق./ 1221م.)

26-علاء الدین محمد سوم (د.653ق./1255م.)

27-رکن الدین خورشاه (د.655ق./1257م.)

امامان دوره ایرانی پس از الموت

28-شمس الدین محمد(د.710ق./1310م.)

29-قاسم شاه

30- اسلام شاه

31- محمد بن اسلام شاه

32- مستنصر بالله دوم ( د.885ق./1480م.)

33- عبدالسلام شاه

34- غریب میرزا ( مستنصر بالله سوم) ( د.904ق./1498م.)

35- ابوذر علی ( نورالدین)

36- مراد میرزا (د. 981ق./ 1574م.)

37- ذوالفقار علی (خلیل الله اول) (د.1043ق./1634م.)

38- نورالدهر ( نورالدین ) علی (د. 182ق./ 1671م.)

39- خلیل الله دوم علی ( د.1090 ق./ 1680م.)

40- شاه نزار دوم( د.1134ق./ 1722م.)

41-سید علی

42-حسن علی

43-قاسم علی(سید جعفر)

44- ابوالحسن علی (باقر شاه) ( د.1206ق/1792م.)

45-شاه خلیل الله سوم( د. 1232ق./1817م.)

آقاخان ها

46- حسن علی شاه، آقاخان اول (د.1298ق./1881م.)

47- آقا علی شاه، آقا خان دوم (د.1302ق./1885م.)

48- سلطان محمد شاه، آقا خان سوم( د.1376ق./1957م.)

49- حضرت والاشاه کریم الحسینی، آقاخان چهارم.

شاخه قاسم شاهی نزاری که از آن یاد شد همه جمعیت اسماعیلیان نزاری جدید را شامل می شود و آخرین چهار امام نزاری قاسم شاهی به نام آقاخان ها از اهمیتی بین المللی برخوردار بوده اند. امروزه از پیروان این امامان با نام آقاخانیه یاد می شود و جماعت خوجه ها نیز بسیار به این گروه نزدیک هستند و در واقع به امامان قاسم شاهی اعتقاد دارند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا