شیوه های درمان، اصلاح و پیشگیری حسادت در کودکان

اینکه چگونه با حسادت مبارزه کنیم و آن را از میان برداریم، شیوه های متعددی وجود دارد که اهم آنها بدین قرارند:

1- شیوه های عاطفی: بخشی مهم از علل حسادت را مسائل عاطفی تشکیل می دهند. بر این اساس ضروری است در این زمینه اقدامات مناسبی به شرح زیر صورت گیرد:

- پذیرش و احترام کودک به گونه ای که دریابد وجود او در خانه منشاء نشاط و شادابی است.

- محبت به کودک به گونه ای که آن را لمس کند و دریابد و نیز آن را هر چند گاه به کودک اعلام کنید.

- نوازش ها مخصوصا نوازش های بدنی، در آغوش گرفتن، بوسیدن، نمایش جنبه های مثبت او و حتی گاهی روی زانوی خود نشاندن تا مطمئن شود که شما دوستش دارید.

- زنده کردن این احساس در او که او همچنان مایه سرور خانواده است و شما از اینکه او بزرگ شده شادمان هستید.

- مدارا کردن و نادیده گرفتن برخی از لغزشهای او و اظهار همدردی با کودک به هنگام بیماری و.....

2- شیوه های روانی: اگر شما حسادت را از دریچه چشم کودک ببینید به او حق می دهید که حسادت کند زیرا امنیت خود را در خطر می بیند. بر این اساس موجبات احساس امنیت او را فراهم آورید تا موقعیت خود را در خطر نبیند.

- سعی کنید در او اعتماد به نفس پدید آورید طوری که دریابد بزرگ شده و قادر است سرپا بایستد و تلاش کند، مثل نی نی کوچولو نیست که در همه کارها به مادر نیاز داشته باشد و یا لباس خود را آلوده کند، و یا نتواند که راه برود و غذا بخورد.

- از قابلیت او حرف بزنید که می تواند راه برود، کار خود را انجام دهد و..... و از این طریق به ارزش خود پی برد.

- موجبات رضایت خاطر او را در مواردی بسیار به گونه ای که او لوس نشود فراهم آورید تا او بخاطر نوزاد احساس ضرر نکند.

- به او شخصیت دهید طوری که احساس کند بزرگ شده و دارای شأن و موقعیتی است و شما درباره او حسابی باز کرده اید.

3- شیوه های القائی: در مواردی باید به او تذکراتی بدهید، مسائل و نظراتی را به او القاء کنید. مثلا:

- به او تفهیم کنید و یادآوری نمائید که او چنان مورد توجه و عنایت است، اگر به کوچکتر توجه می کنید بدان خاطر است که ناتوان است و ضعف دارد. قادر نیست سرپایش بایستد، راه برود، حرف بزند و...... این القاآت در او اثراتی مثبت دارد.

-  در مواردی برای او استدلال کنید که در چه شأن و موقعیتی است و یادآور شوید که این کودک نوزاد بعدها بزرگ می شود، به راه می افتد، با تو بازی می کند، تو را دوست دارد، می توانید دست یکدیگر را داشته باشید، به گردش بروید و.....

- همچنین به او تذکر دهید که این زشت است فرد بزرگی کوچکتر از خود را آزار دهد، او را بزند و ناراحتش کند، او برادر توست، خواهر توست، تو باید او را دوست داشته باشی، به او کمک کنی، او از کمک تو خوشحال خواهد شد، تو را بیشتر دوست خواهد داشت و....

4- شیوه های اجتماعی: گاهی می توانید از شیوه های اجتماعی برای اصلاح حسادت کودکان استفاده نمائید. مثلا اگر نوزاد کوچکی دارید، او را به مراقبت از نوزاد تشویق کنید، چنان وانمود کنید که بخشی از مسئولیت نگهداری و سرپرستی او بعهده اوست، مثلا او باید برای او غذا تهیه کند، او باید شیرش دهد، او باید مراقب باشد که حیوانی چون گربه، سوسک، پشه او را اذیت نکند. در مواردی که طفل را به حمام می برید به او بگوئید بیاید و به شما کمک کند، در پوشاندن لباس، در شستن بدن کودک به شما یاری دهد، فورا بطری شیر را حاضر کند و.... تا احساس کند کودک جدید به او هم تعلق دارد و حسادت او به همکاری تبدیل شود و تدریجا با او انس بگیرد و دریابد که نوزاد موجود خطراتی برای او نیست، در حال نقشه کشیدن برای او نمی باشد. همچنین از او بخواهید از نوزاد مراقبت کند، از گریه خاموشش کند، با او بازی کند، گاهی در آغوشش بگیرد، او را نوازش نماید و..... و البته سعی دارید زیر چشمی اعمال او را تحت نظر داشته باشید تا زحمتی ایجاد نکند.

5- مراقبت ها و عملکردها: به همراه تلاش های مزبور مراقبت داشته باشید: بخاطر تولد جدید وضع کودک قبل عوض نشود، حقی از او پامال نگردد، صدمه ای متوجه او نگردد و حتی وضع خواب و استراحت او تغییر پیدا نکند، در غذای او و استراحتش دگرگونی پیدا نشود و کلا طفل حساب نکند بخاطر او ضرر دیده است. گاهگاهی محبت خود را عملا به او نشان دهید، او را به گردش و تفریح ببرید، بخشی از هدیه هائی را که برای نوزاد آورده اند به او تحویل دهید، نوزاد را در آغوش او قرار دهید، بخواهید که از او مراقبت کند و احساس بزرگی نماید. همچنین مراقب باشید در حضور او نسبت به نوزاد رفتاری عادی داشته باشید، هیجانی نشوید زیاد از او ناز نکشید، همه متوجه و محبت خود را متوجه نوزاد نکنید، اگر نوزاد را روی زانوی خود نشانده اید گاهی هم او را روی زانوی دیگر بنشانید و نوازش تان متوجه هر دو نفر باشد تا او هم راضی گردد.

6- و در کل: این نکته را نیز باید متذکر شویم که راه و روشی اصلی و کلی و بصورت دستور العمل و نسخه برای اصلاح حسادت وجود ندارد. هر پدر و مادری باید راه حلی متناسب با اوضاع و شرایط زندگی خود برای کودکان در نظر گیرند. به تناسب مقتضیات و شرایط برنامه بریزند، ولی علت شناسی اصل است. حسادت به علل گوناگون در افراد پدید می آید و والدین و مربیان باید مراقب باشند کدام علت و انگیزه در خانه و زندگی آنها قویتر بوده و برای رفع و زوال آن تکیه بیشتری داشته باشند. به اصل رعایت و مراقبت توصیه بسیار داریم. همه گاه سعی کنید کودک را از حمله او دور دارید، مراقب باشید آسیبی بر کودک وارد نکند زیرا او هر لحظه امکان دارد خشم و نفرت خود را به صورت مستقیم و غیرمستقیم متوجه کودک کند و او را مورد حمله بدنی قرار دهد.

پرهیزها در اصلاح:

در اصلاح حسادت و درمان آن مراقبت ها و پرهیزهائی لازم است که برخی از آنها بدین قرارند:

1- سعی کنید که کودک همه گاه حسادت خود را پنهان نکند زیرا پنهان کردن و در درون ریختن سبب آن خواهد شد که حسادت در درون بریزد و به صورت عقده ای در آورد که در آن صورت خطر دو چندان است و کینه و خشم عمیق تر خواهد شد.

2- هرگز کودک را به خاطر حسادت و عوارض آن چون شب ادراری، بد خوابی، بی اشتهائی و.....کتک نزنید زیرا که این امر نه تنها حسادت را اصلاح نخواهد کرد بلکه عمق کینه را در افراد بیشتر می سازد و از آن پس کودک حق خود می داند که شرارت کند و انتقام  بگیرد.

3- این خطاست که پدر به محض ورود به خانه نخست از نوزاد سراغ بگیرد و یا به نزدش برود و او را ببوسد. باید کوشید که نخست از کودک بزرگتر احوال پرسیده و از او خوش و بش به عمل آوریم و پس از اینکه او را  شاد و اقناع کردیم به سراغ نوزاد برویم. در غیر این صورت کودک احساس پوچی و بی ارزشی می کند و در صدد انتقام گیری خواهد افتاد.

4- کودک خردسال به محض ورود شما به خانه ممکن است از بزرگتر شکایت کند. این خطاست که همه وقت حق را متوجه خردسال کنیم. اگر به واقع بخواهید عادلانه برخورد کنید سعی نمایید به حرف هر دو طرف گوش کنید. چه خطای فاحشی است که پدری نسنجیده عمل کند و بزرگتر را مورد تنبیه و پرخاش قرار دهد. این کار، حسادت را شدیدتر خواهد کرد.

5- تبعیض ها فتنه انگیزند. روش انضباطی را برای همه فرزندان یکسان کنید و اگر ضرورتی است که برای هریک موضعی جداگانه عمل کنید دلیلش برای دیگران باید روشن باشد در غیر این صورت احساس تبعیض زمینه را برای گسترش حسادت فراهم خواهد کرد.

6- اصرار به این امر که دائما او از کودک دور باشد و یا اصل قرار دادن شر رسانی او و بدان خاطر دور کردن او از نوزاد، خود حسادت آفرین است. هرگز به او نگوئید تو مزاحم او هستی، و یا به او نفرین نکنید، و او را عامل خطر آفرین به حساب نیاورید که اینگونه برخوردها تحریک کننده اند.

7- با همه اصراری که دارید تا احساسات و عواطف او جریحه دار نشود و با همه تلاشی که برای رفع و زوال حسادت او دارید و می خواهیدعقده حسادت در او ریشه دار نگردد، مراقب باشید که مراقبت و رسیدگی افراطی به او سبب نشود که او سر از لوسی و پرتوقعی در آورد و یا خود را از شما بخاطر تولد جدید بیشتر طلبکار بداند.

8- و در همه حال مراقب باشید که کودک را مورد سرزنش، استهزاء، تحقیر و تمسخر قرار ندهید و برای حفظ وجود این یک آن دیگری را از بین نبرید و شخصیت او را خرد نکنید.

برای کاهش حسادت:

چه بکنیم که حسادت در کودک فروکش کند و یا تعدیل گردد. راههای متعدی در این زمینه وجود دارد که والدین آگاه باید مراقبت های لازم را در این زمینه داشته باشند از جمله آن:

- تقسیم محبت در محیط خانه به طور مساوی به گونه ای که بوی تبعیض استشمام نشود.

- عدم درگیری با کودک به خاطر نوزاد و خودداری از سرزنش و ملامت او

- ایجاد فرصت برای کودک که با نوزاد بازی و رابطه و بده و بستان داشته باشد.

- قانع کردن او با محبت که باید به نوزاد رسیدگی بیشتر شود چون او محتاج تر است.

- ارتباط دادن او با افراد همسن و همبازی در محیط خارج خانه و همسایه ها

- ستایش از کارهای مثبت او و دل دادن و جرات دادن و گرم کردن او

- متقاعد کردن او که دوستش دارید و او را مایه گرمی و شادابی و نشاط خانواده می دانید.

- و بالاخره هرقدر رفتارتان با کودک عاقلانه تر باشد و عادلانه تر، حسادت کمتر است.

شیوه های پیشگیری

بی مناسبت نیست که نکاتی را هم در رابطه با پیشگیری از حسادت مطرح کنیم تا والدین و مربیان محترمی را که هنوز با این مسائل مواجه نشده اند به کار آید:

1- قبل از تولد کودک ذهن او را متوجه کنید که نوزادی در راه است که همبازی و دوست او خواهد بود و این کار حدود 6 ماه قبل از تولد باشد.

2- برای تولد طفل جدید زیاد سرو صدا راه نیندازید و عواطف او را جریحه دار نسازید.

3- امنیت کودک را با روش عادلانه در برخوردها تضمین کنید.

4- اشکالی ندارد که بخشی از هدایای نوزاد را به او اختصاص داده و آنها را هدیه نوزاد معرفی کنید.

5- معرفی نوزاد به کودک به زبان او باشد و در این معرفی او را دوست و همشأن و مورد علاقه او بگوئید.

6- در محیط خانه رقابت و همچشمی را تشویق نکنید برعکس روح همکاری را گسترش دهید.

7- با نشان دادن عکس های مختلف از مراحل رشد جنین، نوزاد، کودکی، می توانید توجه کودک را به او جلب و در ضمن خاطرات دوران کودکی را در او زنده کنید و نوعی احساس همسانی در او پدید آورید.

8- مراقبت داشته باشید که در محیط خانه به نفع کودک نوزاد چیزی را مطرح نکنید، احساسات او را تحریک ننمائید.

9- در اولین دیدار کودک در خانه بهتر است نوزاد را در حال خواب ببینید تا کمتر ناراحت باشد.

10- سعی کنید در حضور این کودک در روزهای اول زیاد او را بغل نکنید. صبر کنید تا او توجیه شود و بداند و دریابد که ضرورتی برای این نوازش است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا