احادیث و روایات درباره احسان به یتیمان

نوازش یتیم، مهربانی و عطوفت نسبت به یتیم و تربیت و تأدیب او عبادتی است که در پیشگاه خداوند پاداش مخصوص دارد. اینک قسمتی از اخبار را در زیر بیان می کنیم:

1- «قال رسول الله (ص): خیر بیوتکم بیت فیه یتیم یحسن الیه و شر بیوتکم بیت یساء الیه»، «بهترین خانه های شما خانه ای است که در آن یتیمی مورد احسان و عطوفت باشد و بدترین خانه ها خانه ای است که در آن به یتیمی بدرفتاری و ستم شود.»

2- رسول اکرم (ص) فرمود: «من عال یتیما حتی یستغنــنی اوجب الله له بذلک الجنه»، «کسی که یتیمی را در خاندان خود نگاهداری کند و از هر جهت در پرورش او بکوشد تا دوران کودکیش سپری گردد و از سرپرستی بی نیاز شود با این عمل خداوند بهشت را بر او واجب می کند.»

3- رسول اکرم (ص) می فرمود: «من کفل یتیما من المسلمین فادخله الی طعامه و شرابه اشدخله الله الجنه البته الا ان یعمل ذنبا لا یغفر»، «کسی که متکفل یتیمی شود، او را به خانه خود ببرد و در خوردنی ها و نوشیدنیها شریک خویش نماید البته پاداش او بهشت است مگر آنکه گناه غیرقابل عفوی مرتکب شده باشد.»

4- «عن النبی (ص): انه قال من مسح رأس یتیم کانت له بکل شعره مرت علیها یده حسنات»، رسول اکرم (ص) فرمود: «کسی که دست نوازش و محبت به سر یتیمی بکشد به عدد هر موئی که از زیر دستش گذشته خداوند پاداش چندین حسنه به او عنایت می فرماید.»

5- «من اقعد الیتیم علی خوانه و یمسح رأسه یلین قلبه»، «کسی که یتیمی را در کنار سفره خود بنشاند و دست نوازش بر سرش بکشد رقیق القلب و مهربان می شود.»

6- «قال رسول الله (ص): من انکر منکم قساوة قلبه فلیدن یتیما فیلاطفه و لیمسح رأسه یلین قلبه باذن الله فان للیتیم حقا»، «کسی که از بیرحمی و قساوت قلب خود ناراضی است یتیمی را مورد ملاطفت و مهربانی قرار دهد، دست نوازش بر سرش بکشد، امید است دلش عطوف و مهربان شود و به علاوه یتیم نیز در اجتماع حقی دارد و با مهر و نوازش حق او ادا می شود.»

7- حبیب بن ابی ثابت می گوید: مقداری عسل به بیت المال آوردند. حضرت علی (ع) دستور داد یتیمان را حاضر کردند. در موقعی که عسل را بین مستحقین تقسیم می فرمود خود شخصا به دهان یتیمان عسل می گذارد. «فقیل له یا امیرالمومنین ما لهم یلعقونها فقال ان الامام ابوالیتامی و انما العــقتهم هذا بــرعایه الاباء»، «عرض کردند این عمل برای چیست؟ فرمودند امام پدر یتیمان است، عسل به دهان یتیمان می گذارم و به جای پدران از دست رفته آنها عطوفت پدری می کنم.»

8- «قال امیرالمومنین (ع): ادب الیتیم مــما تودب منه ولدک و اضربه مما تضرب منه ولدک»، یتیم را آن طور تربیت کن که فرزند خویش را تربیت می کنی و در مقام مجازات، او را با همان چیزی بزن که فرزند خود را می زنی، یعنی اگر با چوب قلم یا مداد پشت دست فرزند خود می زنی یتیم را نیز با مداد بزن نه آنکه او را با چوب یا شلاق مجازات کنی.

9- «الله الله فی الایتام فلا تغـــبوا افوا ههم و لا یضیعوا بحضر تکم»، علی (ع) به فرزندان خود وصیت می کند از خدا بترسید درباره یتیمان، در غذای جسم آنان مسامحه ننمائید، مرتب غذای آنها را بدهید و مواظب باشید گاه به گاه نباشد. در غذای جان آنان نیز مراقبت کنید. متوجه باشید روحیه آنها در برابر شما ضایع نشود و روانشان آزرده و ملول نگردد.

10- «فقه اللرضا(ع): و ان کان المــعزی یتیما فامســح یدیک علی راسه»، «اگر مصیبت زده یتیم باشد دست محبت بر سرش بکشید و با نوازش و مهربانی حق او را ادا کنید.»

11- «لما اصیب جعفربن ابیطالب اتی رسول الله اسماء فقال لها اخرجی لی ولد جعفر فاخرجوا  الیه فضمهم و شمهم. قال عبدالله بن جعفر احفظ حین دخل رسول الله علی امی لها ابی و نظرت الیه و هو یمسح علی رأسی و راس اخی»، جعفر طیار در جهبه جنگ کشته شد، خبر به مدینه رسید. رسول اکرم (ص) به منزل جعفر آمد. به خانم او اسماء بنت عمیس فرمود کودکان جعفر را بیاور. پیغمبر یتیمان او را در آغوش گرفت و آنها را بوئید و بسیار مهربانی کرد. عبدالله بن جعفر می گوید خوب به خاطر دارم روزی را که پیغمبر نزد مادرم آمد و خبر مرگ پدرم را به او داد و دست محبت بر سر من و برادرم کشید.

از مجموع روایات اسلامی استفاده می شود که لازم است یتیمان، مانند سایر فرزندان جامعه تربیت شوند و از کلیه مزایا و عواطف انسانی بهره مند گردند. در مملکت اسلام یتیمان دوش به دوش سایر فرزندان در آغوش خانواده ها تربیت می شوند و در وضع غذا و لباس و محبت و ادب آنان به قدری مراقبت می شود که یتیم احساس تفاوتی بین خود و سایر کودکان نمی نماید. بدیهی است چنین تربیتی از هر جهت مصون از اعوجاج و انحراف است و چنین کودکی دچار عقده حقارت و پستی نمی گردد، به طور طبیعی رشد می کند و تمام تمایلات درونیش با وضع صحیحی اشباع می شود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا